Vikan - 25.05.1944, Blaðsíða 7

VTKAN, nr. 21, 1944
7
Þjóðskjalasafn fslands.
Framhald af bls. 3.
Dana dómabók Þórðar lögmanns Guð-
mundssonar (lögmanns sunnan og austan
1570—1605), en hana hafði Krieger stift-
amtmaður sent í ríkisskjalasafnið úr
skjalasafni stiftamtmanns hér.
Árið 1908 fékk landsskjalasafnið hús-
næði í safnahúsinu á Arnarhóli. Var þetta
hin mesta breyting til bóta bæði um
geymslu skjala og aðbúð þeirra, er safnið
nota.
Með lögum 3. nóvember 1915 var nafni
skjalasafnsins breytt og heitir það síðan
þjóðskjalasafn og forstöðumaður þess
þjóðskjalavörður (áður landsskjalavörð-
ur). Reglugjörð samkvæm hinum nýju
lögum var safninu sett 13. jan. 1916. Ekki
breyttist starfsemi safnsins við þetta.
Hinn merkasti viðburður í sögu safns-
ins,' síðan það var stofnað, er sú afhend-
ing skjala úr ríkisskjalasafni Dana, Kgl.
bókasafninu í Höfn og Árna Magnússonar
safni, sem framkvæmd var 1928. Þá var
þjóðskjalasafninu afhent úr ríkisskjala-
safni Dana meginið af þeim skjölum hinna
dönsku stjórnardeilda, sem Island varða.
Við þetta varð meiri breyting á safninu en
menn hafa almennt gert sér ljóst. Nú varð
það sams konar stofnun og ríkisskjala-
söfn annara þjóða, en fram að þeim tíma
hafði það að mestu leyti að geyma sams
konar skjalgögn og erlendis eru geymd í
skjalasöfnum einstakra landshluta. Úr
Kgl. bókasafninu fékk þjóðskjalasafnið al-
þingisbækur, sem til Hafnar höfðu borizt,
og úr Árnasafni merkar skinnbækur frá
hinum fornu biskupsstólum. En úr Árna-
safni mundum vér óska frekari skila.
Eins og áður segir, er hér lögboðin af-
hendingarskylda til þjóðskjalasafnsins frá
öllum opinberum stofnunum og starfs-'
mönnum. Koma því öll slík skjalgögn sam-
an á einn stað, og er það mikið hagræði
fræðimönnum og öðrum, sem þau nota.
Víða erlendis er sú greining höfð, að í
ríkisskjalasöfnin koma einungis plögg
ríkisstjórnanna og þeirra stofnana annara,
sem beinlínis eru liðir í allsherjarstjórn
ríkjanna, en plögg annarra stofnana og
embætta eru geymd í skjalasöfnum ein-
stakra landshluta. Þetta bakar mönnum
erfiðleika, og er vort skipulag miklu betra.
Þjóðskjalasafnið er opið til afnota virka
daga kl. 1—4.
Forstöðumenn safnsins hafa verið: Jón
Þorkelsson 1900-1924, Hannes Þorsteinsson
1924—1935 og Barði Guðmundsson síðan.
Barði þjóðskjalavörður Guðmundsson
er fæddur 12. október 1900 að Þúfnavöll-
um í Hörgárdal í Eyjafjarðarsýslu, sonur
hjónanna Guðmundar hreppstjóra Guð-
mundssonar og Guðnýjar Loftsdóttur,
Guðmundssonar frá Baugaseli. Barði varð
stúdent frá Menntaskólanum í Reykjavík
1923. Árin 1924—1929 stundaði hann nám
í sagnfræði við háskólana í Osló og Kaup-
mannahöfn og tók meistarapróf í þeirri
grein við síðarnefndan háskóla 1929. Var
sögukennari við Menntaskólann 1929-1935
og jafnframt settur prófessor í sögu við
Háskóla Islands 1930—1931. Formaður
Menntamálaráðs Islands 1931—1934 og
síðan ritari þess. Barði hefir átt sæti á
Alþingi frá 1942.
Hellisgerði í Hafnarfirði.
Fimmtudaginn 18. maí voru 20 ár liðin
frá því að fyrstu trjáplönturnar voru
gróðursettar í Hellisgerði. Nú hefir stjórn
Gerðisins ákveðið, að afla fjár til starf-
rækslu þess á þann hátt, að Hafnfirðing-
um og öðrum velunnurum Gerðisins verði
gefinn kostur á að styrkja starfsemina
með fjárframlögum. Verða seld styrktar-
félagakort, sem kosta 10 krónur. Á miklu
fé þarf að halda sökum stækkunar Gerð-
isins, en hinsvegar verður ekki seldur að-
gangur að því í sumar. Þeir peningar falla
í góðan jarðveg, sem fara til þess að
stækka og auka ræktunina í Heliisgerði,
því að garðurinn er prýði Hafnarfjarðar
Frá Hellisgerði í Hafnarfirði.
og hans njóta reyndar fleiri en Hafnfirðingar, þvi að fjöldi aðkomumanna kemur í Gerðið á sumrin.
Ástin er fallvölt.
Framh. af bls. 4
,,Út með þig, hver sem þú ert undir segl-
inu,“ hrópaði hann. Hið óttaslegna andlit
drengsins, sem hafði aðvarað hann, kom
í ljós, og rétt á eftir skreið John Fowler
út úr felustað sínum. Ben starði stundar-
korn á drenginn, síðan fór hann að brosa.
„Þú,“ sagði hann. Drengurinn sat fyrir
framan hann með krosslagðar hendur og
beið.
„Hvers vegna ertu hérna?“ sagði Ben
„Þau eru tvö, svaraði pilturinn rólega.
„Meðan þú brást þér frá, stökk ég upp í
bótinn og skreið undir seglið. Ég er aðeins
krakki, en ég get ef til vil orðið þér að
liði samt.“
Ben hló aftur góðlátlega, svo að skein
í hvítar fallegar tennurnar.
„Veistu,“ sagði hann, „að mér lízt vel
á þig ? Það er mannsefni í þér. En þú held-
ur, að ég geti ekki tekið á móti sex mönn-
um á borð við Pete Brown án hjálpar ann-
ara. Þú þekkir mig ekki nógu vel.“
Byrinn hélzt í rúma klukkustund, og
af því að þetta var hraðskreiðasti bátur-
inn á þessum slóðum, drógu þeir hinn bát-
inn von bráðar uppi. Ben hló, þegar hann
sá að flóttamennirnir höfðu tekið eftir að
þeir voru á eftir. Hlátur hans hljómaði út
yfir vatnið, en er hann hætti að hlæja,
var sem skugga brygði yfir andit hans.
„Hvers vegna ertu hryggur?“ spurði
drengurinn við hlið hans og hallaðist út í
borðstokkinn. Það voru efi og vonbrigði
í brúnum augum Ben, er ihann leit í áttina
til piltsins.
„Segðu mér, hvort stúlka, sem hagar
sér eins og Anna, eigi skilið að maður leggi
nokkuð í sölurnar fyrir hana?“ spurði
hann.
Pilturinn hleypti brúnum.
„Hvaða stúlka sem er mundi gera þetta,
ef henni væri treyst um of. Þú varst of
öruggur um hana, held ég. Þannig ætti
aldrei að treysta konum.“
„Þú virðist -þekkja kvenfólk vel,“ sagði
Ben hlæjandi og var vantraustshreimur í
rómnpm.
Þegar þeir voru komnir mjög nærri hin-
um bátnum og gátu séð andlit þeirra, cr
þeir elltu, greip pilturinn allt í einu í hand-
legglnn á Ben.
„Þú mátt ekki dæma Önnu mjög hart,“
sagði hann rólega. „Hún er eins og aðrar
stúlkur, hefur gaman að heyra lof um
sjálfa sig. Þú sýndir að þú varst of viss
um hana. Brown kom og sló henni nýja
gullhamra, gaf henni nýjar gjafir, sneri
huga hennar . Svona eru konur.“
„Getur verið,“ sagði Ben, „en við Brown
erum ekki skildir að skiptum. Nú var orð-
ið svo skamt á milli þeirra, að þau gátu
kallast á, en til allra óhamingju fyrir Ben
hafði vindinn lægt snögglega, og þá gat
hann ekki komizt mikið nær hinum bátn-
um.
„Bleyða!“ hrópaði Ben til Brown.
„Komdu með hana nær og ég skal kenna
þér að lifa.“
En Brown hló bara hæðnislega og hafði
annan handlegginn utan um Önnu. Þegar
Ben sá það, varð hann svo reiður, að hann
sneri sér undan. Sá hann þá, að drengur-
inn lá flatur á botni bátsins. Hann hló
góðlátlega, er hann sá það.
„Veslings drengurinn," sagði Ben. „Ég
er hræddur um að tíminn sé nú kominn.
Ég skil. En það spillir ekkert fyrir þér,
þótt þú verðir mér dálítið til aðstoðar.“
Síðan sneri hann sér við aftur og skoraði
á manninn í hinum bátnum.
Allt í einu kom snögg vindhviða, og
Ben, sem var leikinn í að stjóma báti,
beindi sínum báti beint á hinn bátinn. Bát-
ur Bens skreið þannig ört áfram í áttina
til hins bátsins.
En þeir mættust ekki. Skot reið af, og
á sama augabragði féll Ben aftur á bak
niður í bátinn. Þá greip Brown þungan
kaðal, sem lá í bátnum, og gerði sig lík-
legan til að fara og gera út af við keppi-
Framh. á bls. 13.