Bjarmi - 01.06.1997, Page 23

hugmyndirnar komi frá Jerúsalem en
fyrirmyndimar úr Hollywood. Þetta getur
skapað ákveðin vandamál eins og liggur
kannski þegar ljóst íyrir. Ef við hugsum
til að mynda um lygina þá kveður
siðferðið upp þann dóm að lygin sé röng
og hún villi mönnum sýn. Hún er í and-
stöðu við vilja Guðs. En hetjan gæti
verið á annarri skoðun. Hún
telur jafnvel nauðsynlegt
að Ijúga, öðruvísi sé
ekki hægt að komast
áfram í lífinu.
... hvað varð um
þær?
Hetjuhugtakið hefur verið
margbreytilegt í gegnum tíðina. Mér er
ekki að fullu kunnugt hvenær and-
hetjan varð til. í kvikmyndum byijar að
örla á henni um rniðja öldina. Það er
merkilegt að hugsa til þess að í fyrstu
vestrunum voru „vondu kallarnir" með
svarta hatta en „góðu kallanir1' með
hvíta. í riddaramyndum hefði það verið
ósvífni af hálfu „góða kallsins" að reka
sverðið í gegnum andstæðinginn
vopnlausan. Slíkt hefði þótt lágkúrulegt.
Andhetjan þarf ekki að hugsa um neina
riddaramennsku og hún ber ekki hvítan
hatt. Hún nær sínu takmarki þó svo að
það kosti hagræðingu á sannleikanum
og vanvirðingu gagnvart gömlu
gildunum. Nú á dögum er andhetjan
orðin mjög algeng og vinsælasta
áhorfsefnið. Rambo, Van Damme,
Steven Segal og John McClane eru allt
dæmi um andhetjur. Þeim er ekkert
heilagt og leiðin að takmarkinu er alltaf
heimabrugguð ráð sem henta sögu-
hetjunni. Þó að það kosti að plaffa niður
nokkur hundruð manna eða umgangast
meðbræður sína á annan hátt með
algjöru virðingarleysi. Hetjurnar verða
því sjaldgæfari sem hægt er að líta upp
til sem sannra fyrirmynda.
Þessar andhetjur lifa í heimi sem er
ekki raunverulegur. Kannski er það
ástæðan fyrir þvi að við þráum að líkj-
ast þeim eða vera í þeirra stöðu. Heimur
þeirra er laus við ábyrgð og þeir þurfa
aldrei að taka aíleiðingum gjörða sinna.
Þeir eru ekki hetjur þrátt fyrir að þeir
komi stundum illa fram við allt og alla í
kringum sig. Nei, þeir eru hetjur vegna
þess að þeir niðurlægja og smána bæði
allt, er anda dregur, og það sem dautt
er.
Andstæðurnar togast á
Úr því að siðferðið og fyrirmyndirnar
eru oft þvílíkar andstæður er ljóst að
þær eiga auðvelt með að teygja vel á
hveijum manni. Þegar annar fóturinn er
lentur í Hollywood og hinn í
Jerúsalem þá er að sjálfsögðu
komin góð teygja, eitthvað sem
minnir jafnvel á splitt eða
spígat. Það vita þeir sem reynt
hafa að splitt er óþægileg staða
og alls engin kjörstaða.
Hvað ætli valdi þessum teygjum
hjá okkur? Eflaust eru ástæðurnar
margar. Ein þeirra er sú að við ráðum
ekki alltaf við tilfinningar okkar, við
sveiflumst jafnvel fram og til baka eftir
þeirra vilja. Það skal tekið fram að
tilfinningar eru ekki slæmar í sjálfu sér.
Ekki einu sinni sterkar tilfinningar
þurfa að vera slæmar. En það að hlýða
engu nema tilfinningunum er
slæmt fyrir okkur sjálf og
eins aila aðra. Sá sem
svarar eingöngu kalli
tiifinninganna er ekki
sjálfráða, hann hefur
enga sjálfsstjórn. Hann
er leiksoppur. En ég
endurtek að tiifinningar eru
ekki slæmar í sjálfu sér. Sumar þeirra
ætti að styrkja og margar eru vel til
þess fallnar að lofa Guð og gera nafn
hans dýrðlegt.
Hólf eftir hólf
Það virðist vera ómissandi þáttur í vest-
rænni menningu að búa til hólf utan
um allt sem hugsað er. Hver skoðun á
sér lítið hólf innan um öll hin. Ég er
kristinn í trúmálum, ég styð Sjálf-
stæðisflokkinn í stjórnmálum, ég vel
hetjumar úr bíómyndum, ég set mann-
úðarstefnuna í hugsjónahólfið, a.m.k.
þangað til annað kemur í ljós. Þó svo að
Sjálfstæðisflokkurinn samþykkti eitt-
hvað sem samræmist ekki trúmálahólf-
inu, eða hetjan mín sé alltaf að traðka á
því og mannúðarstefnan beri takmark-
aða virðingu fyrir þeim niðurstöðum
sem þar er að finna þá læt ég það ekkí
hafa áhrif á mig. Þetta er dæmi um
vestrænan hugsunarhátt. Allt á að vera
í sinu hólfi. Ef trúmálahólfið fylltist og
það færi að leka úr þvi yfir í hin hólfin,
hvað þá?
í kristinni boðun heyrist oft sá tónn
að við eigum að vera heilshugar og að
afturhvarf og endurfæðing séu stór orð
sem feli enga málamiðlun í sér. Betra er
að vera kaldur en hálfvolgur, best er að
vera brennandf í andanum. En hvað
þegar að samkomunni sleppir? Er þetta
ekki í gildi þá? Ég er þess fullviss að
kristin trú er ekki hólfatrú. Jesús vill
ekki vera læstur í hólfi og það er fásinna
að halda að hægt sé að láta hinn upp-
risna í box og iáta hann rísa upp þegar
okkur hentar.
Hetjan leiðir
andstæðurnar til lykta
Jesús er hin eina, sanna fyrirmynd og
Páll postuli gefur okkur lýsingu á því í
hverju fordæmi hans var fólgið i Filippí-
bréíinu 2:6-i 1 og viðar. Jesús var hlýð-
inn, hann svipti sig öllu, hann fór ekki
með það sem feng sinn að vera Guði
líkur heldur lítiilækkaði sig. í
Galatabréfinu taiar Páli um
ávexti andans, eiginleika sem
Jesús hafði: Kærleik, gleði,
frið, langlyndi, gæsku, góð-
vild, trúmennsku, hógværð og
bindindi. Ávextimir em eitthvað
sem kristnir eiga að bera, eitthvað
sem kristnir eignast fyrir samfélagið við
Jesú Krist.
Hetjur kvikmyndanna og poppmenn-
ingarinnar eiga engin heilsteypt svör.
Ávextir andans eru eitthvað sem þær
þekkja ekki. Það síðasta sem maður
ætti von á í kvikmynd í dag væri lang-
lyndi af hálfu aðalpersónunnar. Friðinn
er ekki að flnna þar og hvorki kærleik-
urinn né gleðin em sönn.
Jesús er frelsari okkar og ekkert
vandamál er honum ofviða né óviðkom-
andi. Hann vill fá að vera með á öllum
sviðum lífs okkar. Hann er hetjan sem
leiðir andstæðurnar til lykta.
Heimildir:
Keyes, D. Beyond Identity. Fyrirlestraröð
frá L'Abri, Englandi.
MacDonald, A. 1991. Films in close-up.
Leicester.
Sachs, T.U. 1988 (23. útg.). Now read
on, A reading and language practice
book. Essex.