Heima er bezt - 01.01.1955, Blaðsíða 28

24
Heima er bezt
Nr. 1
belta liggur allstórt landssvæði,
gjörólíkt að yfirsýn. Þar er engin
brött hlíð, engin fjöll, og lítið
um grösugar grundir meðfram
ám. Lágir ásar og hæðir skiptast
á við flóa og mýrasund. Hver var
svo yfirsýn um þessar slóðir í
upphafi byggðar? — Enn lifir
talsverður birkigróður — að vísu
lágur og kræklóttur — á tals-
verðu svæði beggja megin Fá-
skrúðar, þrátt fyrir 1000 ára
notkun til brennslu og bygginga.
Heiti jarðanna á þessum stöðum
eru bundin skógum. Sagan
geymir greinilegar lýsingar á
miklum skógum, einnig um
þessar slóðir. Hvernig var þá um-
horfs í þessum nafnlausa dal í
hinni fyrstu byggð? Um það get-
ur enginn verið 'í vafa„ — þar
var skógur, mikill skógur og þétt-
vaxinn, og þeim mun meiri en
annars staðar í Dölum, að hann
þakti hverja hæð, hverja lægð,
að slepptum nokkrum fúakeld-
um. Áin, sem féll fram á milli
þessara skógivöxnu ása, lá víð-
asthvar í mjög djúpum farvegi,
með háa kletta og brattar skrið-
ur til beggja handa, þar sem
björkin átti griðland fram á tæp-
ustu nöf. Um hrjóstrugt lands-
lag á þessum slóðum getur því
tæpast hafa verið um að ræða,
enda móar og þurrlendi í yfir-
gnæfandi meirihluta, þrátt fyrir
uppblástur og eyðingu, er jafnan
fylgir eyðslu skógarins. Að öllu
þessu athuguðu verður því
ljóst, að á örnefnatímabili lands
og þjóðar, er meginþorri örnefna
skópust, minnir þessi landshluti
mjög lítið á dal, í þessu dalanna
byggðarlagi. Ég held því, að hann
hafi aldrei borið nafnið Fáskrúð-
ur, — og sízt af öllu það heiti ef
um nafn hefði verið að ræða,
(nær hefði verið að benda á
nafnið Skrúður), — ég held ekki
að Auður Djúpúðga eða Dala-
kollur hafi burðast með neina af-
skiptaleysisskyldu í sambandi við
þetta — og allra sízt finnst mér
trúlegt, að nafnið hafi glatazzt,
hafi það einhverntíma verið til.
Hin einfalda lausn þessa nafn-
leysis verður sennilegust þann
veg, að þetta landssvæði hefur
ekki blasað við augum frum-
byggjanna sem dalur og fær
því ekkert nafn sem slíkur. Þótt
síðari aldir hafi ekki bætt hér
um, er það ekki undrunarefni,
þar sem meginþorri þeirra ör-
nefna, er þá kunna að hafa
skapazt, hafa i byggðinni verið
að mestu tengd mjög afmörkuð-
um stöðum og atburðum, en ekki
stærri landssvæðum. Mig hefur
því ekki „undrað hvað valda
muni“, og engan hef ég heyrt
þar um ræða, fyrr en nú. Ég held
meira að segja, að nú, þegar land
er allt nakið, og feluleikur bjark-
arinnar hvað landssýn snertir er
fjarlægður, að fáum myndi það
verða, án bendingar, að veita at-
hygli dalnum, enda þótt ekki
verði fyrir það þrætt, að hér sé
slíkt fyrir hendi, þótt ólíkt sé
hinum djúpu dölum til beggja
handa. Hitt er svo annað mál, að
margir eru dalirnir að heiti, þótt
lítt beri þeir nafn að réttu, og
er skammt að fara til Búðardals
við Hvammsfjörð, sem aðeins er
smávik,, er gengur inn í sjávar-
bakka, og engum myndi hug-
kvæmast að nefna dal, væri ekki
þetta heiti fyrir hendi. Að öðrum
þræði mætti og skjóta því hér
inn, að í síðustu árbók Ferðafél.
íslands er getið um tvo nafn-
lausa dali. Hver skýring kann að
verða fundin þar, er mér ekki
kunnugt, og má vera að hennar
sé lengra að leita, en ég tel að
hér muni vera fyrir hendi. En
hvað sem þessum gátum fortíð-
arinnar líður, fellur Fáskrúð enn
fram í sínum djúpa og grýtta
farvegi. Beggja megin hennar
lifa örnefnin á hverju strái, mörg
rík af gátum og spurnum, og
flest táknræn að einhverju leyti.
Þar er stutt milli áfanga, og í
rauninni hvergi eyða svo telj-
andi sé, um allan hinn — nafn-
lausa dal.
Hallgrímur frá Ljárskógum.
Og presturinn prétikaöi
Prestur nokkur hafði skrifað
vandlega sunnudagsprédikunina,
sem hann átti að halda, en þeg-
ar hann kom til kirkjunnar upp-
götvaði hann, að hann hafði
gleymt handritinu heima hjá
sér. „Þar sem ég gleymdi ræð-
unni“, sagði hann, „verð ég nú
að reiða mig á leiðsögn drottins.
En ég lofa yður því, kæru bræð-
ur og systur, að ég skal mæta
betur undirbúinn á sunnudaginn
kemur“.
Alexander Kielland
var einn hinna fremstu skáld-
sagnahöfunda á Norðurlöndum
á öldinni sem leið. Hann var
glettinn og ekki ætíð góðgjarn í
glettni sinni. Hann var mjög gef-
inn fyrir góðan mat og vín og
drakk whiský á hverju kvöldi.
Björnstjerne Björnson var ekki
eins hrifinn af því, en kvöld eitt
hafði Kielland ákveðið, að
Björnson skyldi fá sér neðan í
því líka. Kielland blandaði tvo
stórkostlega whiskysjússa, en
Björnson horfði á hann með
miklum undrunarsvip. Þegar
Kielland var búinn að blanda
drykkinn, skellti hann glasinu á
borðið fyrir framan Björnson og
sagði:
„Drekktu þetta,, Björnstjerne,
svo að þú verðir eins stór rithöf-
undur og Ibsen.“
Björnson hrökk við rétt sem
snöggvast, svo fór hann afT
skellihlæja ásamt þeim, er við-
staddir voru.
Kielland hafði andúð á Sví-
þjóð og öllu sænsku. Var það af
þjóðernisástæðum. Hann vildi
aldrei stíga fæti sínum á sænska
grund og ferðaðist því ætíð með
skipum, þegar hann fór til eða
frá Kristjaníu (Osló). En örlög-
in gerðust svo glettin, að Óskar
H, konungur Svía og Norðmanna,
kom einmitt í heimsókn í Staf-
angri meðan Kielland var þar
borgarstjóri. Sem embættismað-
ur var hann neyddur til að taka
á fóti konunginum og sýna hon-
um fulla kurteisi. Kielland
skemmti sér oft síðar, er hann
sagði frá heimsókn konungs.
Hann hafði haft staf sinn,
stóran og sterklegan og með silf-
urhandfangi, með, þegar hann
tók á móti konungi. Konungi
varð starsýnt á stafinn og dag
nokkurn sagði hann:
„Þarna áttu fallegan staf. Þú
hefur sennilega fengið hann úr
búi afa þíns?“
„Nei, yðar hátign,“ svaraði
Kielland, „langafi minn átti
þennan staf,“ og svo bætti Kiel-
land við, er hann sagði frá
þessu: „því, sjáðu til* sjálfur
átti hann engan langafa!"