Heima er bezt - 01.07.1959, Qupperneq 9

„Ægis“ konungs og harða pústra „Himinglæfu" og
systra hennar, að hún hefur verið traust og mjög gott
sjóskip — einkum í lensi. Enn fremur gerði ég það til
þess að ungu mönnunum í landinu — einkum sjómönn-
um og þeim, er hafa í hyggju að gerast sjómenn —
verði Ijóst hver reginmunur er á því að stunda sjóinn á
vélskipum nútímans, eða gömlu seglskipunum. Því að
ég hygg að mikill hluti yngri kynslóðarinnar, hafi ekki
eignazt eða lesið hina fróðlegu og stóru bók: Skútu-
öldin.
Skal nú aftur vikið að því er fyrr var frá horfið.
1. maí lögðum við út frá ísafirði í fyrstu veiðiför
okkar. Vorum við 8 á skútunni: Norðlendingarnir 6,
unglingspiltur af ísafirði — Baldvin Björnsson, síðar
gullsmiður í Reykjavík — og 14 ára piltur, sem var
kokkur. Auðvitað var þetta lítið og lélegt lið. Stýri-
maðurinn — Jónatan Jóhannesson, síðar utanbúðarmað-
ur hjá Höepfner á Akureyri — hafði verið eitt sumar á
fiskiskútu. Og sömuleiðis 1 af hásetunum. Það var lán
okkar, að við hrepptum aldrei svo dimma hríð eða mik-
inn storm að við gætum ekki leitað skjóls í fjörðum og
víkum, sem svo mikið er af á Vestfjörðum. Allur var
útbúnaður skipsins mjög forn og lélegur. T. d. fylgdi
því engin „logg“-lína — mælispjald — eða varasegl. Og
hásetaklefinn var regluleg hundahola: lítill og loftillur
og svo lágt undir loft, að meðalmaður gat ekki staðið
uppréttur í honum. Eldavél var undir stiganum, og
bætti hún auðvitað ekki loftið. — íshroða varð vart und-
an Ströndunum til 10. ágúst. Og um mánaðamótin
maí—júní, er við vildum sigla til Isafjarðar, leggja afl-
ann á land og taka „kost“, var svo mikill ís meðfram
ströndinni vestan við Djúpið, að ekki varð komizt inn
á Skutilsfjörð. Lágum við í tæpan sólarhring við ísbrún-
ina og vildum sæta færi að smjúga í gegn, ef eitthvað
lónaði í ísinn. En þá skall á austan rok, svo við máttum
hleypa til Önundarfjarðar.
Eg ætla ekki að lýsa aflabrögðunum eða lífinu á skút-
unni um sumarið. Það var mjög líkt því er frá greinir
í „Virkum dögum“. Þó skal þess getið til samanburðar
fiskigöngum nú á dögum, að um miðjan júlí héldum
við frá Skagagrunni austur á bóginn til Grímseyjar, og
síðan til Húsavíkur. Komum þangað aðfaranótt þ. 20.
Vorum við alltaf að smárenna fyrir fisk á leiðinni. En
fengum sáralítið. A Húsavík var þá að byrja að aflast
lítið eitt af hvítum þorski. Mikið norðan óveður gerði
í 2—3 daga eftir að við komum til Húsavíkur, og snjó-
aði næstum ofan í byggð. Vorum við í marga sólar-
hringa að bagsa við að komast aftur vestur. Olli því
hægviðri, mótvindur og harður vestan straumur. Hitt-
um við hvergi í fisk að ráði fyrr en komið var vestur
undir Skaga, í byrjun ágústmánaðar.
Skútunni var haldið út í rúma 4 mánuði. Fórum við
á mánaðarfresti til ísafjarðar að skila fiskinum á land og
taka matvæli. Við vorum ráðnir upp á „premíu“: Kr.
14.00 fyrir skippundið af fullverkuðum saltfiski, en kr.
9.00 upp úr salti. Sumarkaup mitt varð kr. 240.00 og
mun hafa verið nálægt meðallagi þrátt fyrir sjóveikina.
En sjófatakaup og ferðakostnaður hjuggu þó nokkurt
skarð í það. Því útgerðarmaðurinn greiddi ekki nema
fargjaldið aðra leiðina.
„Margt fer öðruvísi en ætlað er.“ Ég bjóst við —
eins og áður er sagt — að ég mundi losna við sjóveik-
ina, ef ég væri stöðugt á sjónum. Það fór þó á annan
veg. Ég var engu sjóhraustari um haustið en í byrjun
vertíðar. IVIér fannst því ekki geta komið til mála, að
taka ábyrgð á skipi og mönnum, og verða máske óstarf-
hæfur, þegar mest á reyndi. Auk þess var sjóveikin
mér hin mesta kvöl. Ég hvarf því frá fyrirætlan minni
og hugði á heimferð. Börn frændi gerði þá hið sama.
Aðfaranótt þ. 7. sept. komum við til Isafjarðar úr
síðustu veiðiförinni. I fimm daga unnum við að því að
flytja fiskinn í land, aðskilja hann, setja skipið og þvo
það og skafa, áður en við vorum afskráðir. Að því
búnu urðum við að bíða í 12 daga eftir skipsferð norð-
ur.
Þann 23. sept. keyptum við Björn okkur farseðla með
„Vestu“ í annað sinn, og fórum um borð með farangur
okkar um kvöldið. Kl. 12 á miðnætti leysti skipið og
hélt norður Djúpið. Væntum við Björn þess að fá nú
fljóta og góða ferð heim, því nú þurfti ekki að óttast
að ís gerði „Vestu“ skráveifur. Það fór þó svo, að von-
irnar brugðust einnig í þetta sinn. Tíðin hafði verið
köld, óstillt og úrkomusöm norðanlands um sumarið,
hey lítil og hrakin og urðu sums staðar úti. Haustið
varð þó miklu verra. Frá 13. september og til 8. októ-
ber mátti segja að væri stöðug norðanátt, og hver norð-
angarðurinn ræki annan. Á Blönduósi hafði skipið ekki
legið nema litla stund, er á skall norðaustan hvassviðri.
Ætlaði skipstjórinn fyrst að hleypa til Reykjarfjarðar.
En áður en hann næði þangað, gerði svo dimma hríð,
að hann treystist ekki til að taka fjörðinn. Var þá stefnt
til hafs og andæft móti stormi og stórsjóum í tæpa 2
sólarhringa. Var líðan mín og margra annarra á skipinu
hin versta. — Þá var þetta kveðið:
Heimurinn okkar er hreint ekki stór:
Hann er bara skipið, festing og sjór.
Þrautirnar margar og sjóveikin sár;
Sigurlaug farin, og því falla tár.
(Sigurlaug var fín og falleg „dama“, er kom frá
Vesturheimi og fór í land á Blönduósi).
Mig fýsti að sjá hildarleik höfuðskepnanna, í vond-
um ham, við hið góða skip, svo ég skreiddist eitt sinn
með veikum burðum upp og leit út um káetudyrnar.
Þá var dimmt af hríð, sjórinn rismikill og gaf ótæpt á
„Vestu“, er hún stakk nefinu í hinar fjallháu öldur.
Þegar upp birti og storminn lægði var „Vesta“ kom-
in langt norður í haf. Engu varð skipað upp á Blöndu-
ósi daginn, sem skipið kom þangað aftur. Hafði
„Vesta“ allmikið af efni til brúarinnar, sem byggja átti
yfir Blöndu. Og var uppskipun á því ekki lokið, er
skipið leysti seint næsta dag. Á Sauðárkróki gerðist
svipuð saga þegar „Vesta“ hafði legið þar í tæpan sól-
arhring og lítið getað losað, bæði vegna þess að báta
skorti, þar eð „Thyra“ lá fyrir á höfninni og hafði kló-
fest alla báta nema einn, og sökum kviku, skall á einn
norðangarðurinn. Bæði skipin urðu að hörfa af höfn-
Heima er bezt 229