Heima er bezt - 01.07.1959, Qupperneq 16

KRISTJÁN INGl SVEINSSON:
Frásai
mir um noKKur
kki
I. Lceknisferðin.
að mun hafa verið veturinn 1900—1901, sem ég
var fenginn til að fylgja Sigurði Pálssyni, hér-
aðslækni Skagfirðinga, frá Bjarnastaðahlíð í
Vesturdal, áleiðis til Sauðárkróks. Hann hafði
verið sóttur þangað til ungrar stúlku, Helgu Sveinsdótt-
ur, er fengið hafði heilablóðfall og lá máttlaus og rænu-
laus. Hún var trúlofuð Nikódemusi Jónssyni í Holts-
koti (Geldingaholti), og þangað átti ég að flytja lækn-
inn. Þar tók Nikódemus við honum og flutti hann
til Sauðárkróks. Kom svo Nikódemus með meðöl til
baka, er ég skyldi flytja heimleiðis. I Vesturdal og
Tungusveit og alla leið út um Reykjarhól var feikna
mikill snjór, en norðar í firðinum var miklu snjólétt-
ara. Urðum við læknir því víða að ganga af hestunum,
á þeirri leið, vegna ófærðar.
Um kvöldið var að ganga í hláku, og um morguninn
var komin asahláka. Nikódemus kom litlu eftir fóta-
ferðatíma, og hélt ég þá strax af stað og hugðist reyna
að komast inn eylendið, því ég vissi að hver dæld væri
full af krapi, ef reynt væri að fara inn að vestanverðu
við Húseyjarkvísl. Er ég kom að kvíslinni suðaustan
við Geldingaholt, var talsvert vatn þar ofan á ísnum,
eða á milli hnés og kviðar á hestunum, en um annað
var ekki að ræða en að ríða þarna yfir. Gat ég eigi
reynt ísinn, því ég hafði engan langan staf. Við austur-
bakkann var vatnið orðið vel í kvið á hestunum og þar
sluppu þeir báðir niður við bakkann, en allt skreið þó
upp úr. Síðan reið ég inn eylendið, og var undrandi á
þeim mikla vatnsflaum, er kominn var, þó hláka væri,
en komst síðar að því, hvernig á því stóð. Hélt ég
nú áfram inn hjá Krossanesi og Löngumýri, og hvar
sem dró í Iægð, var alldjúpt vatn. Eg var á þessum
árum alveg ókunnugur í Vallhólmi og yfirleitt á ey-
lendinu í Skagafirði. Skammt fyrir norðaustan Hús-
ev, kom ég á ísbungu, er var alveg þur og lá frá suð-
austri til norðvesturs. Virtist þetta traustur ís og reið
ég nú óhikað áfram og herti heldur á klárunum. — En
á næsta augnabliki brast ísinn og hesturinn, sem ég
reið, var á hrokasundi undir mér en sá, er ég teymdi
stóð á skörinni, litlu aftar. Ég skreiddist nú af hestinum
og upp á skörina, en þar var flughálka og ég brodda-
laus, og leizt mér nú miður vel á ástæðurnar. Fór ég
samt að reyna að toga í hestinn og einhvemveginn
tókst það, að ná honum upp, líklega öllu fremur fyrir
skerpu hestsins en átök mín. Hélt ég síðan áfram
inn fyrir Húsey. Þar eru tvö drög í bakkana og fékk
ég sund í þeim báðum, svona vár vatnselgurinn geysi-
legur. — Einhvernveginn komst ég inn að Borgarey.
Þar bjó þá Snorri Þorsteinsson, og bað ég hann nú að
kenna mér ráð að komast áfram. Taldi hann vonlaust
að komast þaðan inn á Vindheimamela, því s.l. nótt
hefðu Héraðsvötn hlaupið úr farvegi sínum og í hina
fornu farvegi vestur með Vindheimabrekkum. Eina
leiðin væri, ef unnt væri að komast vestur yfir Svart-
ána, en taldi til þess litlar líkur. Stóð ég svo við dálitla
stund og fékk töðu handa hestunum og kaffi handa mér.
Fór svo Snorri með mér, til að gera tilraunir að kom-
ast vestur yfir. ísinn var laus frá báðum löndum, en
virtist sterkur. Gerðum við þrjár tilraunir að koma hest-
unum fram á ísinn, sem allar enduðu á sama veg, að
þeir fóru á sund, niður með bakkanum, og áttum við
fullt í fangi með að draga þá upp úr, til sama lands.
Sagðist nú Snorri ekki gera fleiri tilraunir til að koma
mér vestur yfir og væri eina leiðin fyrir mig að setj-
ast að hjá sér, og vita hvort flóðið sjatnaði ekki yfir
nóttina. Inn eftir að sjá, vestan Skiphóls, var eitt græn-
golandi vatnshaf, með beljandi straumröstum. — Ég
þakkaði honum hjálpina og góð boð, en kvaðst vera
með meðöl og vildi reyna til hins ýtrasta að komast
áfram, en kvaðst koma aftur og þiggja hans góða boð,
ef ófært reyndist. — Kvaddi ég svo-Snorra, og mun
hann ekki hafa verið óhræddur um mig. Hélt ég svo
suðaustur norðan Skiphóls, og eftir mikið basl, marga
króka og töluvert vatnasull, komst ég upp í Vindheima-
brekkur, skammt vestan Vindheima, og lofaði guð fyrir
að vera sloppinn úr þessum vatnaflaum.
En eigi var allt búið enn, þó minni yrði lífsháskinn.
Þegar ég kom inn hjá Reykjafossi, snerist snögglega í
þvervestur og frysti, og var það hvergi nærri notalegt,
fyrir mig og klárana, því við vorum allir þrír vel blaut-
ir. — Áfram hélt ég samt inn Tungusveitina og var
færðin mjög slæm. Gekk ég meiri hluta leiðarinnar,
en hvíldi mig þó spöl og spöl, þar sem skárst var.
Fönnina skeljaði ofan, en allt krapastella undir, og því
meira fanndýpi, sem innar kom í sveitina. Voru nú
hestarnir mjög farnir að slæpast, sem von var til. Inn
að Breið í Tungusveit náði ég í rökkri, og bað þar um
töðu handa hestunum og stóð ekki á henni. Sjálfur var
ég svo settur inn á búrkistu, við heita kjötsúpu, og var
hún vel þegin. — Á Breið bjuggu þá heiðurshjónin,
Hjálmar Pétursson og Rósa Björnsdóttir. — Þegar ég
hafði hresst mig vel, bjóst ég til ferðar, og fylgdi Hjálm-
ar mér út og var þá orðið almyrkt. — „Ja, hvar á ég
nú helzt að fara, Hjálmar minn,“ sagði ég, er ég hafði
kvatt hann. „Ja, ég veit ekki, það er allt ófært,“ var
236 Heima er bezt