Heima er bezt - 01.02.1960, Síða 13

JOH. ASGEIRSSON:
Fremst í Laxárdal, sunnan Laxár, liggur eyðibýl-
ið Pálssel.
í jarðamatsbók Árna Magnússonar ár 1703 er
getið um tvær hjáleigur Dönustaða: Hólkot og
Dönustaðasel, og getur þar varla verið um aðra hjá-
leigu að ræða en Pálssel.
Hólkot er þá talið í eyði, en í Pálsseli býr j)á Hall-
dóra Steinsdóttir, ekkja Þorláks Vilhjálmssonar, með
syni sínum.
Einnig er þess þar getið að Hjarðarholtskirkja eigi
selför í Kika, og hlýtur þar að vera átt við Kikasel,
sem er tveimur km framar í dalnum, fram við svokall-
að Skeggjagil, fram undir Heiðarbrekkum, beint á móti
Sólheimum, norðan Laxár. Á Kikaseli sér enn þá skýrt
fyrir selrústunum.
f jarðatali J. Johnsens árið 1805 er Dönustaðasel og
Hólkot taldar eyðihjáleigur í Dönustaðalandi. Hér
kemur svo stór eyða, þar sem heimildir vanta um ábúð
á Pálsseli.
En árið 1845 er talinn ábúandi þar Guðbrandur
Narfason, faðir Vilborgar, sem lengi var á Höskulds-
stöðum í Laxárdal, hjá Ásu Jóhannsdóttur, og dó þar
3. jan. 1924, 91 árs að aldri. Frábær skírleikskona og
fróð um marga hluti. Hún var seinni kona Einars Ein-
arssonar, er bjó á Felli í Árneshreppi 1869—70, en síð-
an á Munaðarnesi til 1888. Fluttist þá að Saurum í
Laxárdal og bjó þar til æviloka.
Eyjólfur faðir Einars í Gerði, var sonur Einars Ein-
arssonar, er hann átti með fyrri konu sinni, Guðrúnu.
En með seinni konu sinni, Vilborgu, er áður getur,
átti hann ekki börn.
Margir munu hafa búið í Pálsseli á tímabilinu frá
1850 til aldamóta.
Einn af þeim sem bjó þar fyrir aldamót var Jens
Jónsson, sem kenndur var við Hól í Hvammssveit, fað-
ir Bjarna í Ásgarði. Bjárni fæddist í Pálsseli 14. maí
1865.
En árið 1901 býr Benedikt Halldórsson á Pálsseli,
ættaður frá Leysingjastöðum í Hvammssveit, bróðir
Daða Halldórssonar, sem lengi bjó á eignarjörð sinni,
Dönustöðum, sem Pálssel taldist til, eins og fyrr segir.
Árið 1901 flytur svo Gísli Jóhannsson að Pálsseli, en
áðurgreindur Benedikt þaðan. Gísli er sonur Jóhanns
Vigfússonar, er bjó á Saurum í Laxárdal, á seinni hluta
19. aldar. Móðir Gísla hét Guðbjörg, þá vinnukona á
Saurum, dóttir Gísla Jónssonar, f. 5. júní 1804, d. 25.
janúar 1870. Bjó á Brunngili í Bitru frá 1844—65. Guð-
björg dó 1932 í Gerði Hvammssveit, hjá Einari Evjólfs-
syni, syni sínum, er áður er getið. Gísli Jóhannsson er
fæddur 3. júní 1875. Hann er nú einn á lífi af þeim
systkinum, að föður til, en einn hálfbróður á hann að
móður, Einar Eyjólfsson, bónda í Gerði í Hvamms-
sveit. Hin systlcini Gísla voru: Kristján Jóhannsson
Bugðustöðum, Hörðudal, þekktur hagyrðingur um
Dali, Jón Jóhannsson, bóndi á Seljalandi, Hörðudal,
Jóhann Jóhannsson, bjó á Goddastöðum í Laxárdal.
Guðlaugur Jóhannsson, vinnum., dáinn fyrir mörgum
árum. Systur: Ása Jóhannsdóttir og Guðrún Jóhanns-
dóttir (seinni kona Bjarna í Ásgarði).
Áður en Gísli flutti fram dalinn, hafði hann búið á
Kambsnesi í sömu sveit í 7—8 ár, en flutti svo þaðan að
Hömrum, næsta bæ við Pálssel, norðan Laxár, og bjó
þar í eitt ár frá 1900—1901 að hann flytur að Pálsseli,
eins og fyrr er getið.
Fólkið sem flutti með honum þangað var: Ólína Guð-
jónsdóttir, kona hans, Guðbjörg, móðir hans, með Ein-
ar son sinn, þá 10 eða 11 ára, og sá sem þetta ritar Jó-
hannes Ásgeirsson, þá 5 ára.
Svo hefur Gísli sagt frá sjálfur, að fyrst eftir að
hann flutti að Pálsseli, hafi sér leiðst svo mikið að sjá
ekki sjóinn, að hann hafi hlaupið daglega um 1 rastar
leið, til þess að sjá út á hafið, upp á svokallaðar Strýt-
ur. En brátt breyttist það, og mun hann ekki hafa un-
að annars staðar betur, þrátt fyrir ýmsa erfiðleika er
jörðinni fylgdu, því kosti fann hann þar líka marga,
er hann mat mikils, svo sem frjálsræði með skepnur,
mikla landkosti fyrir sauðfé, meðan niðri náði o. fl.
Árið 1917 deyr Ólína Guðjónsdóttir, kona Gísla,
fóstra mín og hafði þá verið meira og minna veik í
mörg ár. Eftir það býr hann með ráðskonum, þar til
Guðrún Jónasdóttir fer til hans sem unnusta eða eigin-
kona, þótt áð vísu séu þau eldd formlega gift. (Og var
það 1930 eða 1931). En Guðrún er systir Jóhannesar
úr Kötlum og dóttir Jónasar Jóhannessonar er bjó í
Ljárskógarseli. Árið eftir eða 1918 flytur Gísli frá
Pálsseli að Hólum í Hvammssveit og býr þar í 3 ár,
en flytur svo aftur að Pálsseli 1921 og býr þar svo til
1943, að hann flytur þaðan alfarinn, að Lambastöðum
í sömu sveit, með Kristjáni Einarssyni, uppeldissyni sín-
um. Og hafði hann þá búið um 40 ára skeið í Pálsseli,
og alla tíð leiguliði, nema þrjú síðustu árin. En jörðina
á hann enn þá.
Árin, sem Gísli bjó á Hólum, bjó Jóhannes Jóhann-
esson í Pálsseli, bróðir Jónasar, er bjó í Ljárskógarseli.
Þaðan flutti svo Jóhannes að Dönustöðum til Sltúla,
sonar síns, sem býr þar nú. Landrými er mikið í Páls-
seli, þótt miðað sé við slægjuland, því beit var talin
sameiginleg á jörðunum Dönustöðum og Pálsseli.
Landslagi er þannig háttað að land er þar fremur
hallalítið og flatt. Fyrir neðan Brún er landið um 4
Heima er bezt 49