Heima er bezt - 01.02.1960, Page 25

Kirunavara, en það þýðir Rjúpnafjallið eða Rjúpna-
bergið.
En hvers vegna hefur þessi borg vaxið þarna upp á
síðustu áratugum? Því er þar til að svara, að vöxtur
hennar og tilvera byggist alveg á grjótnámi, eða málm-
grýti. Svo sem alkunnugt er, þá er Svíþjóð allrík af
málmum, einkum járni. Gömlu námurnar í Svíþjóð við
Falun og Sala eru nú lítt eða ekki starfræktar, en málrn-
arnir eru grafnir úr fjöllum Lapplands. Járnnámurnar
við Gellivara eru alkunnar, en á síðustu áratugum hef-
ur aðal málmgrýtið til útflutnings komið frá Kiruna.
Þegar ég sat við gluggann á herberginu mínu í gisti-
húsinu í Kiruna, blasti við mér málmauðugasta fjall
Svíþjóðar. Það er fjallið Kirunavara. Fjallið er ekki hátt
en mikið um sig. Nú var fjallið baðað í miðnætursól,
og það svo nærri borginni, að ég get vel greint hinar
tröllauknu vinnuvélar og verkamannaskýli. Þarna geng-
ur grjótnámið með miklum hamförum. Flestar járn-
námur eru þannig, að grafin eru göng inn í fjöllin eða
niður í jörðina, og öll vinna fer frarn neðanjarðar. En
þessu er ekki þannig farið í Kiruna. Þar eru ekki graf-
in göng inn í fjallið heldur er fjallið beinlínis brotið
niður. Rutt er ofan af öllu lélegasta grjótinu og það
lagt til hliðar með gífurlega háum lyftum eða „krön-
um“. — Þegar ég horfði á fjallið um nóttina virtist mér
það tvískipt. í dældinni milli „fjallanna“ voru vinnu-
vélarnar og vinnuskúrarnir. Til vinstri var lágvaxinn
hnjúkur, en allmikill um sig, svo var djúp lægð eða
skarð, en til hægri var aðalfjallið. Byrjað hafði verið á
vinnslu málmgrýtisins í öðrum enda fjallsins og rusl-
inu rutt ofan af. Minni hnjúkurinn var ónýta grjótið
eða ruslið, sem lagt var til hliðar, en stærri hnjúkurinn
var það, sem eftir er óbrotið af fjallinu. Mér var sagt,
að með svipuðu áframhaldi, entist fjallið enn í 300 ár.
Málmgrýtið er mikið selt út úr landinu og er aðal-
útflutningshöfnin Narvík í Noregi við Ófótenfjörð.
Frá Kiruna til Narvíkur liggur járnbraut yfir fjöllin og
er vegalengdin um 150 km. Fara langar lestir á hálf-
tíma fresti daglega á milli hlaðr.ar málmgrýti.
Frá Narvík er svo málmgrýtið flutt með skipum til
Englands og annarra landa, sem auðug eru að kolum
eða hafa ódýrt rafmagn. Þar er grjótið brætt í feikna
miklum bræðsluofnum. Alálmurinn er svo hreinsaður
og honum rennt í grunn, stór mót, alveg eins og þegar
bráðinni tólg er hellt í skálar eða mót, til að storkna.
Sænska málmgrýtið er talið sérlega gott til vinnslu og
vörur úr sænsku stáli mjög eftirsóttar. Vel getur ver-
ið að sjálfskeiðingurinn, skóflan, skeifan eða sauma-
vélin, sem þið, lesendur mínir, handleikið daglega, sé
gert úr járni og stáli, sem unnið hefur verið úr málm-
grjóti frá Kiruna.
I Kiruna er meginlandsveðrátta, en þó kemur það
víst fyrir að suðvestan hlýir stormar blási yfir landa-
mærin frá Noregi, en yfirleitt eru þeir þá þurrir, þar
sem rakinn fer í fjallgarðinn á landamærunum. Það
rignir því mjög sjaldan, en allan snjó leysir á vorin með
sólbráð. Snjóað getur dag eftir dag um miðjan vetur-
inn en oft í logni. Er þá ófært um byggðina nema á
skíðum og sleðum. Kiruna er eiginlega nýtízkuborg.
Þar eru ágætir skólar, falleg íbúðarhús og fólkið ham-
ingjusamt og ánægt. Þótt veturinn sé sólarlítill og lang-
ur þá bætir hinn langi „sólardagur“ sumarsins það upp.
Framhald í næsta blaði.
Magnús Ásgeirsson frá Reykjum í Lundarreykjadal,
er talinn einn allra snjallasti ljóðaþýðandi, sem uppi
hefur verið á íslandi. Fíafa Ijóðaþýðingar hans verið
gefnar út í mörgum heftum.
Magnús er fæddur að Reykjum í Lundarreykjadal,
9. nóvember árið 1901 og voru þeir Reykjabræður ann-
álaðir fyrir afburða gáfur. — Hann er látinn fyrir
nokkrum árum.
Magnús þýddi mikið eftir sænska skáldið Gustaf
Fröding. Þar á meðal var ljóð sem var á allra vörum
fyrir 15 til 20 árum og er mikið sungið enn. M. A.
kvartettinn söng ljóðið inn á hljómplötu, en raddir
þeirra fjórmenninganna voru heillandi fagrar. Mun öll-
um þó sérstaklega minnisstæður soloistinn Jón heitinn
frá Ljárskógum. Ljóð þetta nefndi Magnús í þýðing-
unni Langardagskveld.
Og hér birtist þetta Ijúfa létta Ijóð í íslenzku þýðing-
unni, en til ánægju fyrir þá sem skilja og lesa Norður-
landamálin birti ég það líka á sænsku.
Á sænskunni heitir það: Det var dans bort i vdgen.
Þegar þessir ljóðatextar eru bornir saman þá kemur
það skýrt í ljós, hvílíkur snilldarbragur er á þýðing-
unni. Islenzka þýðingin er eins og vaxin upp úr íslenzk-
um jarðvegi, og orðtökin eru úr íslenzkri sveit. — Eins
og þessi t. d. „Hann Laugi, sem var þar í vor“ og „Hún
María litla á Læk“.
Og hér birtist Ijóðið. Fyrst á íslenzku og svo á
sænsku.
Það var kátt hérna um laugardagskvöldið á Gili,
það kvað við öll sveitin af dansi og spili,
það var hó! það var hopp! það var hæ!
Hann Hofs-Láki, æringi austan af landi
þar úti í túnfæti dragspilið þandi,
hæ, dúdelí! dúdelí dæ!
Þar var Dóra á Grund, hún er forkunnar fögur
og fín, en af efnunum ganga ekki sögur,
hún er glettin og spaugsöm og spræk.
Þar var einþykka duttlungastelpan, hún Stína,
og hún stórlynda Sigga og Ása og Lína,
og hún María litla á Læk.
Heima er bezt 61