Heima er bezt - 01.02.1960, Page 35

HEIMA ______________
BEZT BÓKAH I LLAN
Þorbjörg Árnadóttir: Pílagrímsför og ferðaþættir.
Akureyri 1959. Bókaforlag Odds Bjömssonar.
f bók þessari eru ferðaþættir frá Evrópu, Ameríku og fslandi.
Höfundur hefur víða farið og skyggnzt með athugulu auga um
menn og umhverfi. Frásögnin er létt og með sérstökum þíðleika-
blæ, sem gerir lestur bókarinnar hugnæman. Ein með beztu frá-
sögnunum er um New York, en þá borg sér höfundur með öðrum
hætti en ferðamenn, sem koma þangað í skyndiheimsóknir. f
stuttu máli sagt er margt á bókinni að græða, bæði fróðleik og
skemmtan. Nokkrar myndir prýða bókina, bæði ljósmyndir og
teikningar. Smávilla er þar í einum texta. Rauðviður á að vera
stórviður. Þetta eru skyldar tegundir en þó býsna ólíkar.
Benedikt Gíslason frá Hofteigi: Kaupfélag Héraðsbúa
50 ára. Reykjavík 1959. Bókaútgáfan Norðri.
Hér er rakinn aðdragandi að stofnun Kaupfélags Héraðsbúa og
starfsemi þess í hálfa öld. Er þar margt fram talið af mikilli ná-
kvæmni og margar merkar upplýsingar um verzlunar- og hagsögu
Austurlands á þessu tímabili. Þá er þar einnig stutt lýsing á hér-
aðinu, einkum með tilliti til samgangna. Ýmis nýstárlegur fróð-
leikur er þar, eins og til dæmis að hreindýrabeitin hafi forðað af-
réttum á öræfunum þar eystra frá uppblæstri og eyðingu. Ekki
síður það, að mynd þá, sem bókin flytur af Múlahöfn við Héraðs-
flóa og tekin er eftir ferðabók Olaviusar, hafi Olavius sjálfsagt
fengið hjá danska mælingamanninum Minor. Þó stendur á mynd-
inni, að hún sé teiknuð af Sæmundi Hólm, og þar að auki mældi
Minor hvergi á landinu, nema frá Fuglaskerjum syðra norður um
Snæfellsnes. En um slíka smámuni munar ekki þar. Margar
myndir prýða bókina, þar á meðal fimm af kaupfélagsstjóranum.
ólafur Briem: fJtilegumcnn og auðar tóttir. Reykjavík
1959. Menningarsjóður.
Skemmtileg bók um hugðnæm efni. Frá fornu fari hefur úti-
legumannatrúin átt mikil ítök í hugum fólksins, þótt menn viti
nú, að niegnið af útilegumannasögunum sé hreinn skáldskapur,
draumur fátækrar þjóðar um betri lífsskilyrði. En gamlar rústir
og mannvirki í óbyggðum vekja þó alltaf ímyndunaraflið, og sög-
urnar verða ljóslifandi á ný. Ólafur Briem og samstarfsmenn hans
hafa kannað allar kunnar minjar um útilegumenn víðs vegar á
landinu og safnað saman þeim sannsögulegum heimildum, sem
fyrir hendi eru, og birtist árangurinn af þeim rannsóknum í bók
þessari. Er þetta skemmtilegur fróðleikur. En þó hljóta manni að
renna til rifja þau ömurlegu örlög, sem hafa knúið menn til að
draga fram lífið við slík skilyrði, sem vistin í útilegumannakof-
unum hefur boðið. Lýsingar allar eru glöggar og greinargóðar,
og fylgja þeim ágætar myndir.
Erlingur Friðjónsson: Fyrir aldamót. Reykjavík 1959.
M. F. A.
Hér segir frá uppvaxtar- og æskuárum höfundar, foreldrum hans
og frændum. Nákvæm lýsing er af æskuheimili hans, Sandi í Aðal-
dal, búskaparháttum öllum, vinnubrögðum og heimilisbrag. Er
það gagnmerk þjóðlífslýsing sakir þess, hversu nákvæmlega allt er
rakið. Þá er mikið af kveðskap í bókinni, og er þar mörg smellin
staka, og sýnir sá þáttur, hversu skáldhneigðin hefur verið þeirn
Sandsfrændum í blóð borin mann fram af manni. Mörgum mun
þykja fengur í lýsingum höf. á bræðrum sínum, Guðmundi og
Sigurjóni, en hins vegar kynnist lesandinn höfundi sjálfum rninna
en skyldi. En þessi bók er einungis upphaf langrar sögu. Vonandi
er, að höfundi endist aldur til að skrifa framhaldið, um þann
merkilega þátt, sem hann hefur lagt til sögu íslenzkra félagsmála
og baráttu hans í fremstu röð í verklýðshreyfingunni. Þá sögu
mun fáum betur treystandi til að rita. Halldór Halldórsson pró-
fessor skrifar ágætan formála að bókinni.
Guðmundur G. Hagalín: Fílabeinshöllin. Akureyri
1959. Bókaútgáfan Norðri.
Höfundur rekur í bók þessari viðburði nokkurra ára úr lífi
sínu. Búskap í Kópavogi, húsakaup, ritstörf og viðskipti við ná-
ungann. Ekki gerast þar nokkrir stórviðburðir fremur en í lífi
flestra okkar, en Hagalín fer af þeirri list með hversdagslega hluti,
gæðir þá lífi og litum, svo að úr verður listileg frásögn, sem les-
andinn teygar í sig. Oft hefur Hagalín vel tekizt um ævisögu-
ritun, bæði af sjálfum sér og öðrum, en sennilega hefur honum
hvergi tekizt betur upp en í sumum köflum þessarar bókar. Frá-
bærlega góðir eru kaflarnir um foreldra hans og ævilok þeirra,
svo og allar mannlýsingar, sem þar koma fyrir. Lesandinn gjör-
þekkir allt fólkið, og það sem mest er um vert, honum verður
hlýtt til þess alls, og ef til vill er hlýjan sú tilfinning, sem hæst
l>er í bókinni. Kemur það ekki einungis fram við fólkið, heldur
einnig í frásögnunum um dýrin. Og þar eru þau öll samvalin, höf-
undur, kona hans og sonur. Hagalín hefur lengi verið kunnur af
mannlýsingum sínum, en í þessari bók sýnir hann, að hann kann
að skrifa um dýr af engu minni list. Meira að segja jafn leiðin-
legar skepnur og hænsni verða skemmtilegir félagar, þegar hann
fer að segja frá þeim. Og ekki má gleyrna hinni góðlátlegu kímni
höfundar, sem þarna er í essinu sínu. Sums staðar verður frásögn-
in þó of langdregin, en svo koma kaflar, þar sem höfundur fer á
slíkum kostum, að fágætt er. En einna bezt þykir mér þó niðurlag
sögunnar, þegar fjölskyldan verður að skilja við eftirlætishundinn
Víga. Þar er hárfín list í frásögninni.
Gunnar Dal: Októberljóð. Reykjavík 1959. Bókaút-
gáfan Norðri.
Gunnar Dal hefur þegar getið sér góðan orðstír fyrir ljóðabækur
þær, er hann hefur gefið út. 1 þessari bók er nokkurt úrval eldri
ljóða og önnur ný. Bæði eru þar rímuð ljóð og órímuð. Mörg
kvæðanna eru falleg, gædd skáldlegu hugarflugi og myndauðug.
Verða þau lesandanum því hugstæðari, sem þau eru oftar lesin,
en eru sum að minnsta kosti nokkuð heimspekileg til að fanga
hugann við fyrstu kynni. En ljóst er, að höfundur er betur í ess-
inu sínu, er hann kannar hin heimspekilegu djúp og mannlegar
sálir, en þegar hann yrkir ádeilur á samtíðina. Furðulegt má það
teljast, að maður sem jafn gott vald hefur á rími og máli, skuli
freistast til að fikta við tízku hinna órxmuðu ljóða, sem hvorki
verða lærð né lesin. Bókin er læsilega gefin út, með teikningum
og leturskrauti, sem mér satt að segja finnst ekki mikið til um.
Hlýlegum Ijóðum, sem leita á hugann, hæfir bezt látlaus bún
ingur. St. Std.