Heima er bezt - 01.03.1960, Qupperneq 23

ÆSKUNNAR
RITSTJÓRI
r
I kuIdaLeltinu - Kiruna-Lai
ina
(Síðari hluti)
Um morguninn 27. maí, þegar ég kom á fætur um
kl. 9, var glaða sólskin, kyrrt veður og 20 stiga hiti.
Hafði þa sol verið a lofti fra því klukkan tæplega eitt
um nottina. Smalækir runnu úr klakanum og hjarn-
sköflunum bak við husin, en sóleyjar og aðrar blóm-
jurtir breiddu út krónur sínar á túnblettinum og í trjá-
görðum. Konur voru á leið í búðir og börn að fara í
skólann. Allt í einu rakst ég á sérkennilega klædda
menn á götunni. Þetta voru tveir fullorðnir Lappar,
sem bjuggu í smábýlum skammt fyrir utan borgina.
Þeir voru ekki hjarðmenn eða hreindýra-eigendur, en
voru þó að nokkru klæddir eins og hjarðmenn. Þeir'
voru með topphufur a höfði með rauðum leggingum
og ldæddir jakka eða stakki úr grófu efni, sem náði
niður á mitt læri, með belti um mittið og við það hékk
stor, útskorinn skeiðarhnífur. Um axlir, brjóst og upp-
handleggi var jakkinn skreyttur með gulum, rauðum
og bláum leggingum eða böndum og eins buxurnar
utanlærs ofan við kné. En svo voru þeir með enska bak-
poka spennta um axlir og venjulega reimaða göngu-
skó eða klossa á fótunum. Þeir bjuggust því að nokkru
leyti eins og venjulegir Norðurlandabúar, en að nokkru
sérkennilegum Lappabúningi.
Ég gekk á hlið við Lappana dálitla stund og athugaði
þessa sérkennilegu rnenn. Ekki get ég sagt að þeir væru
fríðir í sjón, en þeir voru meðal menn á velli og ekki
óliðlega vaxnir. Þeir voru skegglausir, breiðleitir og
ákaflega hrukkóttir í andliti, en litu þó ekki út fyrir að
vera mjög gamlir.
Eg fór svo í heimsókn í barnaskólann fyrir hádcgið,
hlustaði á kennslu og spjallaði eitthvað við elztu börn-
in. Ég sagði þeim frá íslandi, landnáminu, Ingólfi Arn-
arsyni, höfuðborginni og hitaveitunni. Börnin voru
vingjarnleg og glaðleg og skildu vel það, sem ég sagði,
þótt ég væri útlendingur í þeirra landi, og talaði þess
vegna ekki m'oðurmál þeirra alveg rétt. Ég segi móð-
urmál þeirra, og á þar við sænskuna. En það er ekki
nema að nokkru leyti rétt. í þessum skóla, sem ég
heimsotti í Iviruna, attu börnin í raun og veru þrjú
moðurmal. Meiri hluti barnanna var vitanlega sænskur
°g áttu foreldra, sem voru af sænsku bergi brotin, en
líka voru í skólanum börn, sem áttu finnska eða
lappneska foreldra. Öll verða þessi börn að tala sænsku
í skólanum, en heima hjá sér tala þau sitt móðurmál.
Börn allra þeirra Lappa, er lifa á hreindýrum eða
hjarðmennsku, eru yfirleitt í heimavistarskólum, sem
eru sérskolar fyrir Lappabörn, en börn þeirra Lappa,
sem horfið hafa fra hjarðmennskunni og stunda búskap
eða buhokur, sækja barnaskóla með öðrum sænskum
börnurn. Þegar þessi finnsku og lappnesku börn koma
heiman að frá sér í skólann, 7 ára, þá byrjar nám þeirra
á því að læra að tala sænskuna um leið og þau læra að
lesa. Kennararnir í þessum skólum þurfa helzt að kunna
öll málin.
Eftir hádegið kom ég í sérstæðan og fullkominn
verknámsskóla fyrir unglinga (sem Svíar kalla yrkes-
skolor). Ég fór um allar deildir skólans, en þær voru
margar. Yngstu piltarnir voru með venjulegt skóla-
smiði, smíðuðu auðvelda hluti eftir teikningum, en
sumir úr elztu deildunum, með 4 ára nám að baki, unnu
1 JiT 8
U / ggpBSrr"