Heima er bezt - 01.02.1962, Side 4

GUÐMUNDUR GISLASON HAGALIN:
Landnámsmaéurinn í Hallkelsnólum
i.
að getur vel verið, að ég hafi ekkert vit á þess-
um nýmóðins skáldskap, kannski hef ég það
ekki heldur á skáldskap yfirleitt, — við skul-
urn láta það liggja milli hiuta, — en hitt er svo
annað mál, að ef skáldskapurinn á sér ekki það hiut-
verk að leiða fólkið frekar til góðs en ills, benda því á
verðmætin, sem hafa reynzt kynslóðunum einhvers virði
í lífsbaráttunni, þá veit ég ekki, við hvað maður á að
miða, því ég sé ekki betur, en þessi list, sem þeir karpa
um, sé nokkuð breytilegt hugtak. Þess vegna er það,
að mér hefur verið hugleikið, síðan ég fór að sýsla urn
þessa bókaútgáfu, að bjarga frá glötun á tímum þess-
ara miklu breytinga sem allra flestu af staðreyndum,
sem enginn getur frætt okkur á eftir nokkur ár, kannski
áratugi.“
Hann sat þarna á móti mér við borðið, Albert Finn-
bogason, reri ofurlítið fram í gráðið, hampaði litlu
miðalausu glasi, sem var ekki þesslegt, að það væri ný-
komið úr lyfjabúð. Hann var þráalegur á svip og næst-
um hvatlegur, og í augunum, sem voru björt og buðu
í grun, að hann væri, ef til kæmi, hreint ekkert van-
búinn við því að verja af allmiklu kappi þær skoðanir,
sem orð hans fólu í sér, var ögrun, eitthvað: já, kom
þú bara með þín rök, ég er albrynjaður og við öllu
búinn, karl minn, — enda hafði hann verið allt að því
hryssingslegur í máli.. . En skyndilega brá mildi á
svipinn, og síðan sagði hann í ósköp ljúfum og látlaus-
um tón og rétti mér móyrjótt glasið:
„Gerðu svo vel, fáðu þér nú í nefið að góðum og
gömlum sið, — ekki hefðarlegt ílátið frekar en tóbaks-
brúkunin mín.“ Og svo kímdi hann ofurlítið.
Ég þakkaði og tók við ílátinu, hellti ekki einu sinni
á handarbakið á mér, heldur stútaði mig á glasskömm-
inni, rétt eins og á tóbakshorninu mínu hér áður fyrr-
um, þegar ég stóð við vaðbeygjuna í strekkingsgjóstri
niðri á Barðagrynni, albúinn þess að draga fisklaust
færið mitt inn af glæ. Og ég dæsti og mælti:
„Ef vel væri að hugað, kynni það nú að vera fleira
en neftóbaksbrúkunin okkar og feðra okkar, sem við
eigum sameiginlegt, Albert." Og svo rétti ég honum
glasið yfir borðið.
Hann gaf sér varla tóm til að taka við því, en leit á
mig hýreygur og sagði:
„Það er nú einmitt það, sem mig grunaði, sem ég hef
látið mér detta í hug, — já, ætli það ekki.... Nú, ég
veit ekki, hvað það kann að reynast mikið, en Virkir
dagar, Sagan af Eldeyjar-Hjalta, Kristrún gamla í
Hamravík og' Sturla í Vogum — og síðast en ekki sízt
blessuð dýrin — allt þetta gæti nú bent til þess, að við
gætum átt einhverjum sameiginlegum erindum að
gegna.... Var það ekld Sturla í Vogum, sem sagði:
,Það kostar að vera karlmaður, Þórður Sturluson!1...?“
Þannig hófust þau, hin fyrstu verulegu kynni okkar
Alberts Finnbogasonar, og þar með vinátta, sem hefur
orðið mér mikils virði og ég vona að endist, meðan við
lifum báðir.... Því var og það, að mér þótti vænt um,
að Heima er bezt skyldi til mín leita, þegar það rit
vildi minnast mannsins, er kom því á kreik til að rækja
hlutverk, sem það vinnur enn í dag: að vera alþýðlegt
og óseyrt skemmtirit og um leið vörður þjóðlegra
minja.
II.
Árið 1900, hinn 24. dag júlímánaðar, sem áður fyrr-
um var nefndur Sólmánuður, fæddist Albert Finnboga-
son austur á Bakkagerðiseyri í Reyðarfirði. Foreldrar
hans voru Björg ísaksdóttir og Jón Finnbogason, bæði
af austfirzkum bændaættum. Þau áttu fjögur börn, tvo
syni og tvær dætur. Bróðir Alberts heitir Óskar, og er
hann kaupsýslumaður vestur í Kanada, en systur hans
eru þær Rannveig, kona Vilhjálms Þór bankastjóra, og
Borghildur, sem er gift Jakobi Frímannssyni, fram-
kvæmdastjóra Kaupfélags Eyfirðinga.
Jón Finnbogason var kaupmaður, en hann stundaði
einnig búskap, átti bæði kýr og hesta. Hugur Alberts
beindist þegar í stað að húsdýrunum öllu öðru fremur,
og var hann löngum stundum í fjósi og hesthúsi og
gældi við dvrin, eða fór út í hagann og hugaði að hátt-
um þeirra. Skammt fyrir innan Búðar- eða Bakkagerðis-
eyri er bújörðin Seljateigur. Þar bjó maður, sem hét
Siggeir, góður búþegn og mikill dýravinur og skepnu-
hirðir. Hann var tíður gestur hjá foreldrum Alberts,
og tókst snemma mikil vinátta með drengnum og Sig-
geiri. Gerði Albert oft ferð sína að Seljateigi, ræddi
við Siggeir um fé og hesta og fór með honum að lamb-
fé á vorin, snerist í kringum lömb og lambamæður,
spurði og ræddi um skepnur, hætti þeirra og þarfir.
Siggeir gaf honum gimbrarlamb mjög ungum — og
síðan annað, og af þessum stofni hafði Albert eignazt
40 Heima er bezt