Heima er bezt - 01.07.1963, Síða 2

Þegar þetta er skrifað eru að gerast merkileg tíðindi og
nýstárleg í samskiptum Islendinga og frænda þeirravest-
an hafs. Hópar manna af íslenzkum ættum eru að koma
vestan um haf, sumir í nokkurra vikna heimsókn, en
aðrir til dvalar og starfa að íslenzkum framleiðslustörf-
um. Og von er enn fleiri manna, þegar lengra líður á
sumarið. Vér vonum, að þessar heimsóknir megi verða
gestunum og oss öllum til gagns og gleði.
Þessir atburðir eru merkilegt tákn tímans. Þeir sýna
ljóslega, hversu fjarlægðirnar eru að hverfa úr sögunni,
en þær sýna einnig, að sterk eru þau bönd, sem tengja
fólk af þjóðstofni vorum saman, þótt heimshaf liggi á
milli, og aldarlangur skilnaður.
Brátt er liðin ein öld síðan aðalvesturflutningarnir
hófust, og Islendingar námu land á sléttum Norður-
Ameríku í Bandaríkjunum og Canada. Allan þann tíma
hefur fólk af íslenzkum stofni háð þar vasklega baráttu
fyrir lífinu, mörgum vegnað vel, sumum ágætlega, og
allir komizt af. Og án tillits til starfs eða stéttar, hafa
þeir getið sér góðan orðstír, sem landnemar og síðar
þegnar hins nýja fósturlands síns, og það svo, að vafa-
samt er, hvort nokkurt jafnfámennt þjóðarbrot, hefur
tekið að sér jafnmörg forystustörf og látið að sér kveða
í þjóðfélögunum þar vestra og íslendingar. Vér hittum
þá hvarvetna: í hópi vísinda- og menntamanna, á sviði
stjórnmálanna, og ekki sízt á hinum fjölþættu sviðum
athafnalífsins í hinni miklu heimsálfu.
Þegar vesturfarir hófust frá íslandi var dapurlegt um
að litast hér heima. Illt árferði mergsaug þjóðina, og
pólitískt ófrelsi drap niður framfaraviðleitni hennar sí
og æ. Og nærri má segja, að vonleysi hefði þá um skeið
heltekið fjölda manna. Og lítill vafi er á, að vestur-
förin var oft eins konar örþrifaráð, til þess að bjarga því
sem bjargað yrði, þótt hins vegar megi ganga að því
vísu, að útþrá sú og óróleiki, sem íslendingum er í blóð
borið, hafi einnig ráðið þar nokkru um. En gæfan var
íslenzku þjóðinni hliðholl. I þjóðlífinu hefur gerzt bylt-
ing frá áþján til frelsis, frá örbirgð til velmegunar. Á
slíka gjörbyltingu hefðu fáir þorað að trúa kringum
aldamótin síðustu. Það er ánægjulegt, þegar Vestur-ís-
lendingarnir koma nú heim, að þeim skuli nú vera fagn-
að af þjóð, sem að lífskjörum og framkvæmdum getur
sezt á bekk með hvaða menningarþjóð heimsins sem er.
Og þess væntum vér, að þeir Vestur-Islendingar, sem
taka að stunda hér atvinnu megi finna, að hér eru líka
verkefni að vinna.
Islendingar í Vesturheimi hafa háð harða baráttu á
tveimur sviðum. Annars vegar til að ryðja sér til rúms
í hinu nýja þjóðfélagi, og skapa sér og sínum góðan
orðstír og lífskjör. Slíkt krefst alls staðar baráttu, og
þó ef til vill hvergi meir en í Ameríku. Þar sem dugur
einstaklingsins einn ræður úrslitum. Og þá prófraun
stóðust íslendingar með ágætum. En samtímis hafa
Vestur-íslendingar einnig háð baráttu til að halda við
sérkennum ættstofns síns og tengslum við menningu og
land forfeðra sinna. Þótt þeir hafi lagt kapp á að skipa
vel sæti sitt meðal hinna engilsaxnesku þjóða, hefur
þeim fátt verið fjær skapi en að láta bræða sig upp í
deiglu fjöldans. Margt mætti segja um þá baráttu, en
ekkert sýnir betur árangur hennar en það, að enn skuli
lifa íslenzk tunga vestur í heimi, og þar gefin út blöð
og bækur á hinni gömlu feðratungu, og að Vestur-ís-
lendingar sjálfir skuli halda uppi lcennslustól í íslenzku
við háskólann í Winnipeg.
Brottförin frá Islandi var lengstum bundin sársauka.
Ótaldir eru þeir harmleikir mannlegs lífs, sem í sam-
bandi við vesturfarirnar voru tengdar. Og mörg tár
sorgar og saknaðar hafa verið felld þeirra vegna báð-
um megin hafsins. En því meiri er nú fögnuður-
inn yfir því, að nú skuli vera unnt, þótt ekki sé
nema að nokkru leyti, að láta langþráðan óskadraum
rætast, og frændur geta hittst og heilsast á íslenzkri
grund. Margir þeirra, sem nú koma heim, hurfu héð-
an í bernsku, en koma nú til æskustöðvanna sem gamlir
menn. Aðrir eru ný kynslóð, sem lítur gamla landið í
fyrsta sinn, en hefur skapað sér af því mynd eftir frá-
sögnum frá feðrum og mæðrum eða öfum og ömmum,
sem rætt hafa um það með söknuði og sárri þrá. Af þess-
um sökum er óhjákvæmilegt, að þeim komi margt mið-
ur kunnuglega fyrir sjónir. Landið er að vísu hið sama,
tungan lítið breytt, en svo má kalla að flest mannaverk
séu umbylt og breytt. Þar sem áður voru brunaholt og
fúaflóar eru nú iðgræn tún, og í stað torfbæjanna eru
komin reisuleg steinhús, og þar sem fyrr voru fátæk-
legar verstöðvar eru risnir blómlegir bæir.
En það er ekki nóg að fagna hinum góðu gestum með
íslenzkri gestrisni. Vér þurfum að halda áfram að
treysta þau bönd, sem slík heimsókn getur knýtt. Eitt
af mörgum í þeim efnum er það átak, sem hafið er með
226 Heima. er bezt