Heima er bezt - 01.07.1963, Blaðsíða 18

JON Þ. BUCH:
ATHUGASEMD
I síðustu blöðum „Heima er bezt“ er greinabálkur
eftir Jón í Yztafelli er hann nefnir Frá Norðurhjara.
Þættir þessir eru hinir læsilegustu einkum sá hluti þeirra,
sem er jarða- og landsháttalýsingar. Abúendanna er hins
vegar of lauslega getið. Hefði það ekki lengt ritgerð
þessa mikið, þó síðustu ábúenda jarðanna hefði allra
verið getið með fullu nafni, fæðingardegi og ári, svo
og eiginkvenna þeirra og niðja, en aukið gildi hennar
mjög mikið. Orsaka þess að höf. greinarinnar lætur
þetta undir höfuð leggjast er sennilega að leita í því,
hversu aðstaða þeirra fáu manna, er grufla í þingeysk
fræði hefur verið hörmuleg, að því leyti að ná til heim-
ildargagna, svo sem kirkjubóka o. fl. Vonandi dregst
það nú ekki lengi úr þessu, að Skjalasafn Þingeyinga á
Húsavík verði opnað til almennra afnota. Hefur það
nú þegar dregizt einum um of, en mér er það kunnugt,
að þar er mikinn fróðleik að finna.
Um þetta skulu þó ekki höfð fleiri orð, en vikið að
því, sem er ástæðan fyrir því að ég greip mér penna í
hönd, en það er klausa í febrúar-heftinu, bls. 53. Þar
eru orðrétt svohljóðandi setningar: „Síra Jón Reykja-
lín kom að Þönglabakka 1863 og sat þar til 1888. Hann
var ættaður frá Reykjahlíð við Mývatn, af ætt Jóns
Einarssonar, er þar bjó lengi á 18. öld og var forfaðir
fjölda Þingeyinga; frá honum er meðal annars Grön-
dalsætt.“
Tæplega er hægt að taka svo til orða, að síra Jón á
Þönglabakka væri ættaður frá Reykjahlíð, þó einn af
forfeðrum hans væri þar bóndi. Geta menn orðið „ætt-
aðir“ frá æðimörgum stöðum með því móti. Skal hér
gerð lítils háttar grein fyrir ætt síra Jóns. Faðir hans var
síra Jón Reykjalín á Ríp og víðar, en kona hans og
móðir síra Jóns á Þönglabakka var Sigríður Snorra-
dóttir prests í Hofsstaðaþingum Bjarnasonar. Faðir síra
Jóns á Ríp var síra Jón er víða var prestur, síðast á
Breiðabólsstað í Vestur-Hópi, Þorvarðarson bónda og
smiðs á Sandi í Aðaldal Þórðarsonar. (Sjá nánar um ætt
og afkomendur Þorvarðar í Stíganda 1945, bls. 222.)
Kona síra Jóns Þorvarðarsonar var Helga (f. 1761, d.
11. júlí 1846) Jónsdóttir bónda Einarssonar í Reykja-
hlíð. Móðir- Helgu var f. k. Jóns, Björg Jónsdóttir
prests Halldórssonar á Völlum í Svarfaðardal, er átti
kyn sitt að telja til Hrólfs sterka og Torfa í Klofa.
Björg var hin merkasta kona og mikil ættmóðir. í gam-
alli ættarskrá, sem runnin mun frá Jakob Hálfdánar-
syni segir, að þau Jón og Björg hafi eignazt 16 böm
og 13 náð sjötugsaldri. Ekki hef ég getað fengið það
staðfest, en víst er um, að afkomendur þeirra eru nú
orðnir æði margir. Með seinni konu sinni Sigríði Jóns-
dóttur ríka Jónssonar, mun Jón hins vegar hafa átt fá
börn. Afkomendur þeirra munu þó einnig orðnir marg-
ir. Það er því síður en svo, að Jón í Yztafelli geri of
mikið úr fjölda afkomenda Jóns Einarssonar, nema að
því leyti er varðar Gröndalsætt. Sú ættfærsla er mér
með öllu óskiljanleg, og verð ég að biðja um betri rök
fvrir þeirri fullyrðingu, áður en ég tek hana fyrir góða
og gilda vöru.
Benedikt skáld og háyfirdómari (f. 13. nóv. 1762, d.
30. júlí 1825) mun fyrstur manna hafa borið Gröndals-
nafn. Hann er sonur Jóns prests í Vogum og konu hans
Helgu Tómasdóttur frá Osi í Hörgárdal, Tómassonar.
Foreldrar síra Jóns voru síra Þórarinn í Nesi Jónssonar
prests Guðmundssonar í Stærra-Árskógi, og kona hans,
Ragnhildur Illugadóttir prests í Grímsey Jónssonar. Er
hér ekki sjáanlega um neinn náinn skyldleika að ræða,
hvað þá bein tengsl, milli hinna stóru fjölskylduhópa,
er ólust upp á sama tíma og í sömu sveit. Einu tengslin
sem vitað er um milli þessa fólks, eru þau, að Björg
Jónsdóttir var ung og ógefin á vist hjá síra Jóni, og
varð þá þunguð og átti prestur þar sök á, en gifti síð-
an þannig á sig komna, Jóni Einarssyni í Reykjahlíð.
Mun hún þá hafa átt fárra kosta völ er svo var komið,
fátæk, viðkvæm í lund og vinafá, langt frá heimahög-
um, og skal ekki frekar um það rætt hér, en það er
saga út af fyrir sig.
Að síðustu vil ég biðja þá er vita betur um upptuna
Gröndalsættar að leiðrétta, ef ég hef farið hér skakkt
með eitthvað, því ætíð er skylt að hafa heldur það sem
sannara reynist.
242 Heima er bezt