Heima er bezt - 01.07.1963, Side 21

vorbjarta dag á göngunni frá Snorrastöðum að Litla-
Hrauni. Og löngun mín til skólagöngu mun hafa kvikn-
að þennan dag og logað innra með mér, þar til tæki-
færi gafst til skólagöngu fimm árum síðar, er ég var
18 ára að aldri.-----
Ég vík þá að minningum mínum frá því að ég var
á smalaþúfunni, og smala-ævintýrum mínum.
Frá því að ég var 8—10 ára gamall og þar til að ég
fór í skóla 18 ára, mátti segja að ég fengist við smala-
störf allt árið, einkum þó fram að fermingu. Á sumrin
var hjásetan, en vetur, vor og haust sífelld smölun. Sjáv-
arhætta fyrir sauðfé er á Snorrastöðum og jók það á
ábyrgð og erfiði smalans. Stundum var ég einn við
hjásetu og smalamennsku, en miklu oftar vorum við
saman tveir bræður, og stundum jafnvel þrír, ef smala-
mennskan var erfið.
Frá þessum smalaárum á ég margar góðar minning-
ar og yfirleitt hef ég gleymt flestu frá þessum smala-
árum, sem erfitt var og mótdrægt, en ánægjulegu at-
burðimir eru mér lifandi í minni. Sérstaklega er mér
minnisstætt frá þessum áram, er ég var svo lánsamur
að finna lifandi og geta bjargað úr lífsháska kindum,
er fallið höfðu í hraungjótudý eða pytti.
Ég mun nú hér á eftir segja frá nokkrum minnis-
stæðum viðburðum frá þessum smalaárum.
Fyrsta sagan heitir: Lambið í pyttinum.
Þetta gerðist fyrstu dagana í október. Veður var
kyrrt og hlýtt. Þokuslæðingur til fjalla, en úrkomu-
laust. Ég fór ríðandi að heiman til að líta eftir sjónum.
Ég átti að gæta þess, að hvergi stæðu kindur eftir á
skerjum eða þang-flúðum, því að komið var hörku-
aðfall. Ég fór sömu leið með sjónum, og við Helgi
Hjörvar höfðum farið á sólríkum vordegi tveimur ár-
um áður. Til þess að fullvissa mig um það, að hvergi
leyndust kindur á skerjum eða flúðum, fór ég alla leið
út að Þrælindisgötu. Rétt þar hjá, sem götuslóðinn
liggur út í hraunið, er dálítil tjörn, sem sjór fellur upp
í um stórflóð. Að tjöminni liggja fitjabakkar, en for-
djúpir skurðir eru víða í bökkunum, sem vatn og sjór
hafa grafið í sameiningu. Þeir eru yfirleitt mjóir og
sums staðar á þeim jarðbrýr. En sjávarföllin hafa graf-
ið út undir skurðbakkana, svo að þar er mjög holbekkt.
Þegar ég nálgaðist tjörnina og ætlaði að fara að stugga
við kindum, sem voru þarna í hraunjaðrinum, sá ég á
höfuð á gimbrarlambi, sem stóð þarna upp úr þröng-
um pytti, sem myndazt hafði í skurðbakkanum, en hol-
bekkt var undir bakkann. Lambið hafði einhvern veg-
inn stungizt á höfuðið ofan í skurðinn, farið á bólakaf,
en reldð svo höfuðið upp um gat eða pytt, sem flóð-
aldan hafði holað í bakkann. Ég ætlaði strax að kippa
lambinu upp úr, en þá var þetta op í bakkann svo
þröngt, að mér virtist ómögulegt að ná lambinu þar
upp. — Nú voru góð ráð dýr. Ég þorði ekki að ýta
lambinu niður í skurðinn, því að ég hélt að það myndi
þá ef til vill drukkna í höndunum á mér. Ég hafði ekk-
ert í höndunum, nema kollótt prik, og var það einskis
nýtt, til að víkka með því holuna. Ég fór þá að reyna
að rífa úr börmunum með höndunum, en gat lítið á
unnið. Ef ég riði heim, til að sækja skóflu, yrði lambið
líklegast dautt, þegar ég kæmi aftur. Þarna var úr
vöndu að ráða. Mér fannst þetta fallega gimbrarlamb
mæna á mig vonaraugum. Það treysti því víst áreiðan-
lega, að ég gæti bjargað. Einhver ofsaleg æsing greip
mig. Ég smeygði höndunum niður með hálsinum á
lambinu, náði taki í hálsinn og bógana, og togaði af
öllum kröftum. Eftir mikil átök og strit tókst mér loks
að toga lambið upp um þetta þrönga op. Ég var alveg
örmagna eftir átökin og lambið lá eins og lamað á
tjarnarbakkanum. Ég náði mér þó fljótlega og fór að
nudda fætur lambsins, en það virtist alveg líflaust og
ég var dauðhræddur um að það hefði ofreynst við
þessi átök. Ég var á þægri og ófælinni hryssu, sem var
kölluð Mósa gamla og ég var í hnakk, sem þó var ekki
venjulegast í smalamennsku. Nú var ekki um annað að
gera, en reyna að koma lambinu upp í hnakkinn og
reiða það heim. Lambið var frekar létt, grannvaxið og
smávaxið, en þó fullaldra. Ekki síðgotungur. Mósa
gamla reyndist stöðug eins og bjarg, og mér tókst að
hnoða lambinu upp í hnakkinn. Þá var bjöminn unn-
inn. Ég komst upp í hnakkinn og tók svo rennblautt
lambið fyrir framan mig á hnakk-kúluna og reið af
stað heim. Ég reyndi að fara eins hratt og ég gat, bæði
af því að mér varð strax kalt, þar sem ég varð mittis-
votur að framan af rennblautu lambinu, og svo var ég
enn dauðhræddur um að Iambið dræpist í höndunum á
mér, því að það bærði varla á sér. — Þegar heim kom
var farið með lambið inn að eldavélinni í eldhúsinu og
lagt þar á tvöfaldan þykkan strigapoka. Síðan var
lambið þvegið um fætur, kvið og bringu upp úr volgu
vatni, og fæturnir síðan nuddaðir. Jafnframt voru hlýir
ullarflókar lagðir í nárana og aftan undir bógana. Líka
var hellt ofan í það heitu mjólkurblandi. Ekki leið á
löngu, þar til lambið fór að hressast. Það fór að teygja
úr sér og lyfta höfðinu og að lokum reis það á fætur.
Ég varð ákaflega glaður, er ég sá að ekkert var að lamb-
inu, en eitthvað fannst mér þó göngulagið einkenni-
legt. Pabbi og mamma sögðu, að bezt væri að ég ætti
lambið, úr því að ég hefði verið svona lánsamur að
bjarga lífi þess. Lambið var síðan tekið á gjöf og látið
á auðan bás í fjósinu, og þar var það alið á mat og
skrúðgrænu heyi. Það braggaðist fljótt, og þegar lömb-
in voru að fullu tekin á gjöf í desember, þá var litla
Pytta, en svo var gimbrin kölluð, feit og fönguleg á
velli og vænni en hin lömbin. Hún reyndist síðar happa-
sæl og ltynsæl ær, dálítið léttræk og bar höfuðið hátt.
En alltaf var eins og hún skeiðaði, þegar hún hreyfði
sig og var mér stundum strítt með því, að ég hiefði
hálf slitið lambið í sundur, þegar ég dró það upp úr
pyttinum.
Næsta saga heitir: Ærin í Steinholtsdýinu.
í flestum sveitum er því þannig farið sunnanfjalls á
Snæfellsnesi, að sauðfé sækir til fjalls á vorin, einkum,
þegar vindur blæs á norðaustan, og er þá sagt, að það
Heima er bezt 245