Heima er bezt - 01.09.1963, Page 16

Það er alkunna, að fátæklingar í sveitum áttu fárra
kosta völ um lærdóm á þessum árum. Leifi var þar eng-
in undantekning nema síður væri, enda víst að honum
voru almenn fræði lítt hugstæð. Hann varð læs og mun
þá hin almenna fræðimennska hans upptalin, þegar frá
eru talin frumskilyrði þess að ná fermingu, að þeirra
tíma mati. En lestrarkunnátta kom honum vel, jafnvel
þegar á unga aldri og beygðist snemma krókurinn til
þess, sem verða vildi. Hann var smali þar á Mælifellsá
og stundaði hjásetu fram undir tvítugt. Sagnir herma,
að bókhneigðir unglingar hafi hyllst til þess að hafa
með sér bók í hjásetuna, og það, sem þar var lesið, oft
orðið þeim fylgisamt langa ævi. Þetta henti Leifa. Hann
tók með sér bók í hjásetuna, sem þó var af þeirri grein
bókmennta, sem fáir sækja til svölun eða sálubót. Hann
hafði með sér markaskrána og þó ekki þá, sem í gildi
var í það sinn, heldur gamalt ræksni, úrelt og einskis
nýtt. Flestum mundi þykja þetta óvænlegt til dægra-
dvalar, en yfir þessum slitrum undi hann svo sumrum
skipti, enda varð það honum hið mesta sorgarefni, þeg-
ar þau eyðilögðust. En trúlegt er, að það hafi orðið
þeim mun meiri gleðigjafi, þegar nágranni hans, Arni
Eiríksson á Nautabúi, gaf honum nýja markaskrá. Og
ekki mun það hafa rýrt gjöfina, hvorki í hug hans né
reynd, að tengdamóðir Áma, Hólmfríður Jónsdóttár
frá Reykjahlíð, lét skjóðu fylgja til að geyma bókina
í. Leifi gat því enn haft hana með sér og þó sýnu óhult-
ari en fyrr.
Flestum mun sýnast gjöfin lítil, enda er hún það
vissulega, ef lagt er á hana mat þeirrar gjafar-tízkuald-
ar, sem við nú lifum á. Þó sýnir hún trúlega dýpri
skilning en almennt er yfir að ráða á þessari sérstæðu
og lítilsigldu bamssál. Og þó skjóðan hennar maddömu
Hólmfríðar, en svo var hún ætíð nefnd af samferða-
mönnum sínum, hafi sjálfsagt ekki verið neinn glæsi-
gripur, sýnir hún líka hug þessarar höfðingskonu í garð
þessa fátæka drengs. En hvað sem því líður er það víst,
að í reynd varð þessi bók föranautur Leifa alla hans
löngu ævi, þó það kver hafi fyrir löngu gist glatkist-
una. Svo hugstæð varð markaskráin honum, að þau rúm
60 ár, sem ég hafði meiri og minni kynni af honum og
oft allnáin, sá ég hann aldrei opna aðra bók en hana,
og þó með þessum tveim undantekningum: Hann söng
við tíðagerðir fram eftir ævi og hafði þá að sjálfsögðu
sálmabók sér til stuðnings. Og hann las um langt skeið
eitt af blöðum þjóðarinnar af ótrúlegri kostgæfni og
þó aðeins einn þátt þess efnis, sem það flutti. Þetta var
Lögbirtingablaðið og þátturinn, sem Leifi las, var aug-
lýsingar um sölu óskilafjár, enda hét það Markablaðið
á máli hans. Yfir þeim vakti hann af ótrúlegri alúð og
taldi enga fyrirhöfn of gerða til að koma vitneskju um
selda kind til þeirra, er þar áttu hlut að. Hitt er annað
mál, að til beggja skauta gat bragðið um vinsemdina í
garð þeirra hreppstjóra, sem Leifi taldi að bragðizt
hefðu skyldu sinni að koma þessari frétt til réttra aðila.
Var það til, að sá málflutningur yrði þeim nokkur
gleðigjafi, sem léttu máli tóku á háttum hans og frá-
sögnum. Ekki var það dæmalaust að leitað væri frétta
hjá Leifa um annað efni Lögbirtingablaðsins. En sú leit
mun hafa meir verið eftir kátlegum tilsvörum en áhuga
á stjómvaldaauglýsingum eða prókúruhöfum, enda
urðu spyrjendur oft furðu fengsælir.
En Leifi leitaði ekki markaskrárinnar erindislcysu.
Þekking hans á þeim sviðum var öllum, sem til þekktu,
jafnt undranarefni og aðdáunar. Slíkt stálminni á mörk
og eigendur þeirra, virtust oft með hreinum ólíkindum.
Dæmi vissi ég til þess, að marki skaut upp, sem ekki
hafði verið í markaskrá í fulla fjóra tugi ára. Hafði
það fallið úr notkun við fráfall eigandans, sem alla ævi
var fátækur og markið því óminnisstætt. En það var
jafnopið fyrir Leifa, og var hann þó drjúgum tekinn
að klífa síðari hlut hins níunda tugar, þegar þessi saga
gerðist.
Að sjálfsögðu var markaþekking hans traustust um
Skagafjörð og Húnavatnsþing. En þekking hans á
mörkum í uppsveitum Mýra- og Borgarfjarðarsýslna
og Árnessýslu var hreint undranarefni, einkum þó það,
að hann skyldi þekkja svo mikið sunnan Tvídægru, sem
raun gaf vitni. Þekking hans þar mun að mestu hafa
átt rætur sínar í leit hans að sammerkingum við fjár-
eigendur norðan heiða. Sama er að segja um mörk
austan Skagafjarðar: þ. e. um Eyjafjörð, en þau, sem
hann þekkti þar munu hafa verið fæst. Um uppsveitir
Ámessýslu var öðra máli að gegna. Hann tók nokkur
haust þátt í sundurdrætti sauðfjár Amesinga og Hún-
vetninga í Gránunesi og við Seyðisá. Hafði hann kunn-
áttu sína á mörkum Árnesinga þaðan. Kindur flæktust
og frá Árnesingum norður af og allt til rétta. Yfir þeim
vakti hann af áhuga.
Eftir að Leifi fór frá Mælifellsá var hann í vistum
allvíða um 30 ára skeið, oft nokkur ár í stað, fyrst í
Skagafirði framanverðum vestan Vatna, síðar í Húna-
vatnsþingi austanverðu. Hann var grannvaxinn og þrek-
lítill og var í meðallagi um lagvirkni. Hann þótti því
alltaf óvænlegur til afreka þar, sem hreysti og hagleik
þurfti til. En árvekni hans, þrifnaður og dyggð var
héraðsþekkt. Hann var snotur fjárhirðir, vökull og
kattþrifinn. Fór það honum því að jafnaði vel úr hendi.
Og hann var á vissan hátt ágætur ferðamaður. Þó var
honum ósýnt um að búa lest og því lítill lestamaður,
væri hann þar einráður. En hann var þeim mun betri
fylgdarmaður við slík tækifæri. Þó leifði ekki af að
hann væri baggafær, svo fyrir þær sakir einar réði hann
ekki við þunga lest einn. En hann var flestum vökulli
ferðamaður, enda svefnléttur svo að fágætt var. Og svo
öraggur var hann að rata, að ég heyrði þess aldrei get-
ið, að hann haggaðist af réttri leið. Var undansláttur
og hik þó fjarri honum, þótt við harðviðri eða annað
torleiði væri að etja. Hann var alla ævi fargjam. Með-
an hann enn var vistráðið hjú, þurfti hann ótrúlega oft
að heiman sinna erinda, jafnvel milh héraða, og þá ekki
dæmalaust, að hontun dveldist nokkra meira en fullt hóf
þótti að.
Síðustu fjóra áratugina var hann lítið í föstum vist-
312 Heima er bezt