Heima er bezt - 01.09.1963, Side 35

HEIMA_______________
BEZT BÓKAH 1 LLAN
Hannes Pétursson: Stund og staðir. Reykjavík 1962.
Helgafell.
Hannes Pétursson hefur þegar hlotið viðurkenningu sem einn
hinn fremsti hinna ungu skálda. Naumast bætir þessi nýja bók
nokkru við hróður hans, þótt vel sé gerð. Hann þreifar enn fyrir
sér með ýmis form bæði rímuð og rímlaus, og kann vel með
hvorttveggja að fara, en þó má Ijóslega finna, að betur lætur hon-
um rímið. Kvæðastíll hans er stuttorður og meitlaður, og þarf oft
vel að skyggnast um til að finna, hvað að baki liggur. 1 tilbrigð-
unum um þjóðsögurnar tekst honum vel að ná óhugnaði og ógn-
un sagnanna, en hvers vegna semur hann ekki tilbrigði við hinar
bjartari hliðar? Af einstökum kvæðaflokkum þykir mér mest koma
til Sonnettanna.
Arnór Hannibalsson: Valdið og þjóðin. Reykjavík 1963.
Helgafell.
f bók þessari er skýrt frá þróun mála í Rússlandi frá bylting-
unni 1918 til nútímans, og gefið yfirlit um helztu viðburði í
stjórnmálum, hagkerfi og andlegum málum þar í landi. Höfund-
urinn er ungur menntamaður, sem stundað hefur nám í Rúss-
landi, og því getað aflað sér upplýsinga af eigin sjón og raun og
eftir rússneskum frumheimildum. Hann hefur fulla samúð með
marxistiskum kenningum, og þarf enginn að væna hann um hlut-
drægni Rússum í óhag. Enda virðist hann gera sér far um að
segja söguna sem réttast og sannast. Hann hefur kynnt sér ræki-
lega ádeiluna á Stalin og stjórnarfar það er hann skóp, og hefur
þeirri ógnaröld ekki verið betur lýst í annan tíma á íslenzku.
Hins vegar verður ekki fyllilega ijóst, hvort höf. hyggur að sagan
geti endurtekið sig, hvenær sem vera skyldi undir hinu kommún-
istiska skipulagi. Bók þessi er vel faliin til að vega og meta kosti
og galla hins kommúnistiska skipulags, og er því lærdómsrík fyrir
oss, og undarlega mega þeir menn vera gerðir, sem taka sovét-
skipulagið fram yfir hið vestræna lýðræði, þrátt fyrir galla þess.
1 bókinni er fengur, til þess að hreinsa til í öllu því moldviðri,
sem annars er að jafnað þyrlað upp um hið austræna stórveldi.
Hermann S. Pálsson: Hrafnkels saga og Freysgyðlingar.
Reykjavík 1962. Þjóðsaga.
Það hefur nú um skeið verið tízka hinna lærðu bókmennta- og
sagnfræðinga vorra, að verja lærdómi sínum, til að leiða rök að
því, að fornsögur vorar séu flestar skáldsögur, og margar þeirra
séu dulbúin níðrit eða varnarrit um samtíðarmenn höfundanna.
Jafnframt þessu hefur verið hafin leit að höfundum sagnanna.
Ekki ætla ég mér, leikmaður í þessum fræðum, þá dul að gagn-
rýna eða hrekja þessar kenningar fræðilega. Þar verður hver að
trúa því sem honum þykir trúlegast. En þó hygg ég mörgum muni
fara sem mér að enn þurfi fleira fram að koma, til þess að þeir
láti sannfærast um að sögur vorar séu fyrst og fremst skáldskap-
ur, enda þótt sannfræði þeirra sé víða ábótavant.
1 þessari bók tekur höfundur Hrafnkels sögu til meðferðar.
Fylgir hann þar skoðun Sigurðar Nordals, að sagan sé skáldskap-
ur, en leitast hér við að færa rök að því, að Brandur biskup
Jónsson sé höfundur hennar, og sagan fjalli raunverulega um at-
burði í sögu og örlög frænda hans, Svínfellinganna. Færir höf-
undur mörg rök og fimleg fyrir máli sínu, og er bókin því
skemmtileg aflestrar eins og ætíð þegar snjallir menn og lærðir
halda á penna. Hún er fjörlega rituð, þótt hvergi sé slakað á
fræðilegri framsetningu.
Richard Beck: Vilhjálmur Stefánsson o. fl. — Tímarit
Þjóðræknisfélagsins.
Nýlega hefur mér borizt ritgerð um Vilhjálm Stefánsson, hinn
fræga landkönnuð, sem Richard Beck hefur skrifað í Tímarit
Þjóðræknisfélags Vestur-íslendinga. Rekur hann þar í stuttu máli
sögu Vilhjálms og þýðingu sem landkönnuðar og vísindamanns.
Einnig færir hann til ummæli og dóma ýmsissa merkra manna um
Vilhjálm, störf hans og persónuleika. Ritgerðin er ljóst skrifuð og
gefur í stuttu máli furðu fullkomið yfirlit um ævi og störf þessa
merka Vestur-íslendings, sem frægastur hefur orðið sinna samtíð-
armanna af íslenzkum stofni. Og vel fer á því að kalla greinina
Skáld athafnanna, því að Vilhjálmur var skáld bæði í orði og at-
höfn. Einnig hefur Beck skrifað stutta grein um Ættjarðarljóð
Einars Páls Jónssonar, ritstjóra, en þau voru mikilvægur þáttur í
ljóðagerð hans og mörg hin bezti skáldskapur. En Einari Páli hef-
ur verið miklu minni gaumur gefinn sem skáldi en hann átti skil-
ið, því að flest sem frá hans hendi kom í þeim efnum var fágað-
ur ijóðrænn skáldskapur. Grein Becks er rituð af skilningi og
hlýju, eins og honum er ætíð tamt.
En um leið og ég minnist þessara ritgerða, vil ég einnig fara
nokkrum orðum um Timarit Þjóðrœknisfélags Vestur-lslendinga,
en 44. árgangur þess kom út á þessu ári. Auk áðurnefndrar rit-
gerðar Becks um Vilhjálm Stefánsson flytur þessi árgangur rit-
gerðir, ljóð, leikrit og sögur eftir frændur vora þar vestra, að
ógleymdum annál ársins, um heiztu viðburði er gerast meðal Vest-
ur-lslendinga á ári hverju. Ritið er vandað að efni og frágangi og
furðu fjölbreytt. Því er haldið út af frábærum dugnaði og fórn-
fýsi, og það er mikilvægur þáttur í að balda uppi íslenzkri menn-
ingarstarfsemi vestan hafs. Annállinn gefur í stuttu máli betra yf-
irlit um hvað gerist þar með frændum okkar, en nokkurs staðar
er annars að fá. Hér heima ættum vér að veita riti þessu meiri at-
hygli en gert er. Enginn ,sem það kaupir og les, er svikinn af efni
þess, en um leið og hann kaupir ritið styður hann þjóðernis- og
menningarbaráttu frænda vorra í Vesturheimi. Ritstjórar Tíma-
ritsins eru þeir Gísli Jónsson og Haraldur Bessason. St. Std.
LEIÐRÉTTING.
í kvæði Hallgríms frá Ljárskógum, Fögur er Hlíðin, sem birt-
ist í júlíhefti Heima er bezt hefur síðari hluti fjórðu vísu brengl-
ast nokkuð. Réttur er hann svona:
Heimþrá vaknar. Blómin anga
------áin niðar, fossar falla,
frjóir, bleikir akrar kalla.
Hvítir jöklar, hvassir tindar,
heitir, ferskir sumarvindar
krefja í tign og hvísla í hljóði,
— hending björt úr frónsku ljóði.
Opinn faðmur æskusveitar
innst að hjartarótum leitar.
Utanferð og sýkna af sökum
söina fyrir þessum rökum.
Höfundur og lesendur eru beðnir velvirðingar á þessum mis-
tökum.
Heima er bezt
331