Heima er bezt - 01.06.1964, Page 9

ekki tíma til að lesa. — Hugsa og lesa. — Bara þræla.
Það er engin framtíð fyrir íslenzka bændastétt. Pen-
ingagræðgin er of mikið sett á oddinn. Vinnugleðin,
starfslöngunin verður að striti. Fjáraflasjónarmiðið of
fast bundið.
Landbúnaðurinn er í deiglunni. Ég held að íslenzki
bóndinn hafi aldrei verið fáfróðari én í dag, miðað við
þær aðstæður, sem hann þarf að samhæfast eftir þá bylt-
ingu, sem orðið hefur á síðustu 20 árum.
Ég tala stundum við sveitunga mína um Bjart í Sum-
arhúsum. Það er nú sögupersóna, sem ég held upp á.
Sjálfstætt fólk er í mínum augum eitthvert mesta lista-
verk, sem ég hefi kynnzt af skáldverki til.
Eins og ég hef áður sagt, keypti faðir minn Hvamm í
Vatnsdal árið 1903 af Benedikt Blöndal. Benedikt
áskyldi sér að vera á jörðinni til fardaga. Það kom því
oft fyrir að hann bankaði upp á hjá mér, blessaður
karlinn, sérstaldega, ef póstur var nýkominn og las ég
þá stundum fyrir hann. Benedikt var virtur og mildls
ráðandi maður og þurfti ekki að lúta í lægra haldi fyrir
neinum. Þetta fyrsta vor mitt í dalnum er eitt það dá-
samlegasta, sem ég nokkru sinni hef lifað. Yndisleiki
náttúrunnar og gleðistundirnar með Benedikt. Það var
mikill misskilningur hjá honum, að hann skyldi ekki
áskilja sér rétt til að vera í Hvammi sín æviár. Ég hygg,
að hann hafi aldrei fundið sig heima á Komsá. Þessi
gáfaði og skemmtilegi maður var þar einangraður og
hafði minni samskipti við fólk.
Björn á Marðarnúpi og Þorbjörg kona hans voru
mikil sæmdarhjón. Um Björn sagði Benedikt Blöndal,
að hann væri eini bóndinn í sveitinni, sem hann gæti
tekið ofan fyrir. Þrifnaði og myndarskap þeirra hjóna
var viðbrugðið, og enda þótt þau væra alla tíð leigu-
liðar á amtsjörð, þá voru hvergi í Ashreppi unnar meiri
jarðabætur en á Marðarnúpi. Já, það era breyttir tím-
ar nú frá því sem þá var. Hin merka kona, Ingibjörg á
Torfalæk, dóttír, Björns, sagði mér frá því, þegar faðir
hennar stundaði heyskap á svokölluðum Dýjaflám í sel-
inu austan við fjallið, og reiddi heim eldiviðinn á laug-
ardögum. Nú heyjar maður allt á ræktuðu landi, og
áin malar ljós og yl í bæinn.
Sem dæmi um hinn framúrskarandi þrifnað Björns á
Marðarnúpi má nefna það, að meðan slátrað var heima
og kjötið flutt á hestum í kaupstaðinn, var það ætíð
bezt frá honum. Hann vætti pokana, sem hann hafði
utan um skrokkana, svo þar sást aldrei hár á, hvað þá
heldur óhreinindi.
Þorbjörg, kona Björns, var mikil hetjukona og skarp-
gáfuð. Hún var lengi ljósmóðir í sveitinni.
Þegar Björn á Marðarnúpi féll frá, þá talaði Bjöm á
Komsá yfir líkbörum hans, en það vissi ég hann aldrei
gera fyrr né síðar. Sýnir þetta eitt út af fyrir sig hverr-
ar virðingar Marðarnúpsbóndinn naut.
Jónas, sonur Björns á Marðarnúpi, og Kristín kona
hans voru bræðrabörn. Þau voru mjög mætar mann-
eskjur. Jónas er sá allra harðduglegasti maður, sem ég
Guðjón Hallgrimsson og Rósa ívarsdóttir.
hefi nokkum tíma kynnzt og þjóðhagasmiður. Hann
var ákaflega hreinskiptinn og mátti ekki vamm sitt vita
í neinu. Þegar ég keypti jörðina hafði Jónas auglýst
hana til sölu, og sagði að hún yrði seld hæstbjóðanda
á tilteknum degi. Við þetta stóð hann og hafði engin
undirmál. Samskipti okkar urðu hin ágætustu. Eftir að
Jónas seldi Marðarnúp, fluttu þau hjón að Stóru-Giljá.
Kristín var þá orðin heilsubiluð. Jónas stundaði smíðar
alla tíð eftir þetta.
Þegar ég kom í Vatnsdal, voru þar margir ákaflega
glæsilegir menn, t. d. Jón á Hofi, Guðmundur Olafs-
son í Asi, Björn á Kornsá og Jón Hannesson. Þetta voru
allt bráðgreindir menn. Þá má ekki gleyma þeim bræðr-
um Þorsteini á Eyjólfsstöðum og Guðmundi á Guðrún-
arstöðum. Guðmundur var bróðir Kristins Magnússon-
ar, sem nú stjórnar kjörbúð Kaupfélags Húnvetninga
hér á Blönduósi. — Þetta voru öndvegismenn, óágengir
og elskulegir á allan hátt. Það var mikill mannskaði,
þegar Guðmundur féll frá. Þótt ekki væri hann fjár-
aflamaður, var hann félagsmálamaður, vel þroskaður og
liðtækur á allan hátt. Það er ekki svo að skilja, það eru
ennþá margir ágætir menn í Áshreppi, ungir menn og
efnilegir og fésýslumenn miklir.
Meðan ég vann nokkuð að opinberum málum, átti
ég stundum í smáerjum eins og gengur, þegar sjónar-
mið manna eru ólík. Ég hef aldrei hugsað um það, hvort
ég yrði vinsæll af verkum mínum, aðeins reynt að vera
það, sem ég hef álitið réttast í hverju máli, og ég held
Framhald á bls. 216.
Heima er bezt 213