Heima er bezt - 01.04.1965, Blaðsíða 2

VIÐ STARFSAFMÆLl
Ég hrökk við fyrir nokkrum dögum, þegar ég las, að
Hákon skógræktarstjóri ætti 30 ára starfsafmæli. Mér
fannst svo undrastutt síðan við sátum að stúderingum
suður í kóngsins Kaupinhöfn. Annars er það naumast
í frásögur færandi, þótt einhver eigi 30 ára starfsaf-
mæli, það höfum við fleiri átt, og engum þótt mikið.
Það er því ekki ætlun mín að fara að skrifa afmælis-
grein, en þessu afmæli er svo farið, að á þessum 30 ár-
um hefur verið brotið blað í sögu íslenzkra ræktunar-
mála, og má kalla að ný öld hafi byrjað í þeim efnum.
Þess vegna gefur afmælið efni til nokkurra hugleiðinga
um skógræktarmálið.
Þegar Hákon Bjarnason tók við yfirstjórn Skógrækt-
arinnar, hafði Skógrækt ríkisins starfað í fullan aldar-
fjórðung, en í raun réttri hafði málunum þokað lítt
áleiðis, nema unnið hafði verið merkilegt friðunarstarf,
sem borgið hefur ótrúlegum verðmætum íslenzkrar
náttúru. Litlar tilraunir höfðu verið gerðar um inn-
flutning erlendra trjátegunda, og enn minna að því, að
skapa almennan áhuga eða skilning á málinu. Jafnvel
áhugamenn um skógrækt voru haldnir þeirri trú, að ís-
lenzk skógrækt gæti naumast orðið annað en friðun og
ræktun birkiskóga þeirra, sem fyrir væru og síðan rækt-
un trjáa til prýði við hús og bæi. Alltof margir hylltu
þá skoðun, að skógræktin væri að vísu skemmtilegt við-
fangsefni, en gæti aldrei átt sæti við hlið annarra rækt-
unaraðgerða, né haft hagnýta þýðingu, sem nokkru
næmi umfram það að vera til skrauts.
Nýjungarnar, sem Hákon flutti inn í skógræktina
voru annars vegar að hefja innflutning erlendra trjá-
tegunda, og hins vegar að kenna þjóðinni, að skógrækt-
in væri margþætt hagsmunamál alþjóðar. Hún væri
ekki einungis lífsnauðsyn gegn landeyðingu, heldur
væri hún einnig öflugur stuðningur við aðra ræktun,
og undirstaða að nýjum atvinnuvegi. í stuttu máli sagt,
ræktun skóga bætti landið, og hér gætu vaxið þeir skóg-
ar, sem standa mættu jafnfætis skógum í öðrum norð-
lægum löndum, og ræktun skóglendis gæfi meiri arð
en nokkur önnur ræktun, einkum þó af því landi, sem
annars væri nytjalítið.
Eftir þessum forsendum hefur Skógrækt ríkisins og
skógræktarfélögin nú starfað í 30 ár, enda þótt um
verulegar framkvæmdir hafa ekki verið að ræða fyrr en
síðustu 10—15 árin. Og hvað hefur svo gerzt?
Leitað hefur verið til fanga um erlendar trjátegundir
frá þeim stöðum, sem eftir staðháttum eru líklegastir,
og þegar er sýnt, að allmargar trjátegundir sýna hér
líkan vöxt og í nágrannalöndum vorum. Má þar nefna
sitkagreni, lerki, rauðgreni og furutegundir. Þá hefur
skógræktin tekið upp samvinnu við skógræktarmenn
og stofnanir víða um heim, hefur það samstarf reynzt
mjög happadrjúgt, og gert oss kleift að fylgjast betur
með en ella og hljóta margvíslega fyrirgreiðslu. Og nú
er loks svo komið, að byrjað er að reisa fullkomna til-
raunastöð, sem vænta má að skapi vísindagrundvöll
starfsins í framtíðinni.
Víða hefur náðzt athyglisverður árangur. Má þar
nefna lerkiskóginn á Hallormsstað, einnig ræktun barr-
trjáa í Þjórsárdal, Haukadalshlíðum, Borgarfirði og við
Akureyri. Á þessum stöðum tala verkin svo skýru máli,
að ekki verður um villst. En allt um það eru þeir menn
enn of margir, sem neita þeim staðreyndum, að skógar
fái þrifizt hér á landi til nokkurs gagns. Jafnvel heyrist
sagt, að skógræktin geti orðið til tjóns. Og því miður
hafa þeir fengið nokkurn hljómgrunn síðari árin.
Stundum gæti manni dottið í hug að vöxtur og vel-
gengni skógræktarmálanna, hafi knúið þessa óheilla-
spáfugla til athafna. En skógurinn heldur áfram að
vaxa. Hinsvegar mega menn ekki vera of óþolinmóðir,
trén vaxa hægt, og eins og öll ungviði geta þau orðið
fyrir óhöppum, sem seinkar vexti þeirra í bili. Vér meg-
um því sízt af öllu láta það draga úr oss kjarkinn, þótt
ekki leiki allt stöðugt í lyndi. Og við nánari athugun
eru óhöppin miklu minni en við hefði mátt búast eins
og vér urðum að renna blint í sjóinn með ýmsar at-
gerðir á frumstigi skógræktarinnar.
Skógræktarfélögin víða um land hafa unnið mikið og
þarft verk við hlið Skógræktar ríkisins. En þeim þarf
að vaxa betur fiskur um hrygg. Þeirra hlutverk er að
færa skógræktina heim í hvert byggðarlag og hvern
bæ. Þau eiga að skapa það viðhorf, að skógræktin sé
málefni alþjóðar, og einn liður þess starfs, að gera land
vort betra fyrir framtíðina. Þeir sem hug hafa á að
byggðin haldist í sveitum landsins, og blómgist þar,
verða að láta sér skiljast, að skógræktin mun flestum
atgerðum fremur vera þess megnug að halda fólkinu
kyrru í sveitunum og skapa því þar æskileg kjör.
Ég get hugsað, að sumum þyki hér mælt af of mikilli
bjartsýni. Því vil ég svara svo: Um meira en þrjá tugi
ára, hef ég varið verulegum hluta af tíma mínum, til
þess að kynna mér náttúru og einkum gróður lands
vors. Því meira sem ég hef kynnt mér þá hluti, hef ég
orðið sannfærðari um möguleika og gildi skógræktar-
118 Heima er bezt