Heima er bezt - 01.06.1965, Blaðsíða 23

Hafði ég heyrt hina ófögru lýsingu. Og ennfremur það,
að líkið hefði verið látið standa uppi í húsi við sjóinn.
Vissi ég þá ekki af neinu öðru húsi við sjóinn á Máná,
en Hvaltjamarhúsinu, og áleit því að líkið hefði staðið
þar uppi. Vegna þessarar vitneskju, veittist mér marg-
falt erfiðara að taka ákvörðun um hugdettu mína.
Eins og áður er sagt, rénaði myrkfælni mín mikið með
aldrinum. Og á skoðunarferð minni um Reykjahverfið,
skömmu áður, hafði mér aukizt nokkuð kjarkur í
myrkri. Á tveimur gististöðum mínum þar, hafði mér
verið búin hvíla í framhýsi, og gekk hiklaust fram með
þeim, er vísaði mér til rekkju, en var þó haldinn all-
miklum geig. En allt fór vel. Eg varð einskis var. Og
það mun hafa verið vegna þessarar reynslu minnar, að
ég ákvað — eftir harða baráttu við sjálfan mig — að
halda til beitarhússins og láta fyrirberast þar um nótt-
ina. Og með veikum burðum staulaðist ég þangað. Það
hallaði undan fæti, og létti það gönguna.
Oft hefi ég teflt á tæpustu vöð og lent í lífsháskum.
En aðeins einu sinni hefi ég kennt óhugnaðar og verið
álíka óttasleginn og ég var þetta vetrarkvöld, er ég
smeygði mér inn um beitarhússdyrnar og tók mér legu-
rúm í garðahöfðinu. Ef ég hefði ekki haft hundinn minn,
stóran og stæltan með mér, held ég að ég hefði ekki
árætt að fara inn í húsið. Ég lét hann liggja á fótum
mínum um nóttina. Og varð hann mér þannig að miklu
liði á tvennan hátt.
Svefninn varð lítill og óvær um nóttina. Það setti að
mér eftir gönguna. Og kuldinn, óttinn og legurúmið,
sem ekki var notalegt, héldu fyrir mér vöku. En — sem
betur fór — gerði blessuð kerlingin ekkert vart við sig.
Og ég fæ víst aldrei fullþakkað henni það. Því hefði ég
heyrt eitthvað, sem ég hefði ekki vitað af hverju staf-
aði — ég tala nú ekki um, ef kerla hefði birzt mér —
mundi ég sennilega hafa tapað allri stjórn á mér, líklega
fengið taugaáfall, sem ég hefði — ef til vill — búið að
alla ævi.
Árla morguns kom fjármaðurinn frá Máná til beitar-
hússins. Og aldrei hefi ég orðið neinu jafn feginn, á
rúmlega 90 ára langri ævi, og því, er þessari lang ömur-
legustu og lengstu nótt lífs míns var lokið.
EFTIRMÁLI
Gamall góðkunningi minn, sem ég hitti eftir að ég
skrifaði þessa frásögn, sagði mér tvennt, sem ég ekki
vissi, viðvíkjandi fráfalli kerlingar. Hann flutti að Máná
skömmu eftir að hún fyrirfór sér.
Hann sagði mér að lík kerlingar hefði ekki verið flutt
í Hvaltjarnarhúsið, heldur í einhvern kofa þar niður við
sjóinn, sem ég vissi ekki um. Líka sagði hann mér, að
bóndinn, sem bjó á Máná, þegar atburðurinn varð —
Sigtryggur Pétursson(?), síðar íshússtjóri á Húsavík,
hefði sagt sér, að kerling hefði ekki legið kyrr eftir
andlátið. Hann hefði oft orðið hennar var, og séð hana
oftar en einu sinni.
Ef ég hefði verið búinn að heyra það, að kerla væri
á kreiki eftir dauðann, hefði ég ekki — undir neinum
kringumstæðum — farið til dvalar í Hvaltjarnarhúsið.
Plönturnar og árstíðirnar
Framhald af bls. 215 ------------------------------
En í óprentuðum dagbókum Stefáns og bréfum hans til
Warmings er margt um þessa hluti, sem athyglisvert
er.
Árið 1895 birti Helgi Jónsson greinagóða ritgerð um
þetta efni: Optegnelser fra Vaar- og Vinterekskursioner
í Öst-Island. Segir hann þar frá vaxtarfræðilegum rann-
sóknum á Austurlandi, aðallega á Fljótsdalshéraði á árun-
um 1893—94. Ekki mun hann hafa haldið þeim rannsókn-
um áfram, þótt vera kunni að eitthvað sé skráð þess
efnis í dagbókum hans.
Á tilraunastöðvum landbúnaðarins hafa ýmsar athug-
anir verið gerðar, og mun margra þeirra getið í tilrauna-
skýrslum, einkum um yrkiplöntur. Samfelldastar munu
vera athuganir Klemensar á Sámsstöðum um sprettutíma
og þroskun korns.
Síðast en ekki sízt hafa margar vaxtarfræðilegar rann-
sóknir verið gerðar á trjátegundum í skógræktarstöðv-
unum á vegum Skógræktar ríkisins, sem hefir verið í
fararbroddi með þá hluti sem marga aðra um gróður-
vernd og innflutning plantna.
Þá hefir og sitthvað komið á prent um vetrarblómgun
einstakra tegunda í görðum í Garðyrkjuritinu og víð-
ar.
Væri öllu þessu safnað í heild mætti vafalítið fá gagn-
legar heimildir um vaxtarhætti ýmissa íslenzkra plantna
og yrkiplantna þeirra, sem vér höfum ræktað á þessari
öld, enda þótt það kunni að vera of sundurlaust til þess
að draga af því víðtækar ályktanir. En oss er lífsnauðsyn
að hefjast handa um skipulagðar rannsóknir í þessum
efnum. Eðlilegt væri, að Atvinnudeild Háskólans og
Skógrækt ríkisins hefðu þar forgöngu um skipulagningu
og starfshætti. Nauðsynlegt væri í því sambandi sam-
vinna við Veðurstofuna og veðurathugunarstöðvar víðs-
vegar á landinu. Þá þyrfti og athugula menn víða um
land, til þess að gera athuganir, hver á sínum stað.
Flóra lands vors er að vísu fáskrúðug. En plöntumar
lúta hér sömu lögmálum og plöntur í öðrum löndum.
Þess vegna geta slíkar rannsóknir, sem hér er bent á,
gefið oss svör við óteljandi vafamálum, sem oss er nauð-
syn að vita deili á, til þess að létta oss lífsbaráttuna og
gera land vort betra. Vort er að spyrja, og náttúran mun
ekki láta standa á svömnum.
Heima er bezt 219