Heima er bezt - 01.08.1965, Síða 2

Rannsóknir í þágu
atvinnuveganna
ÖNNUR GREIN
í síðustu grein var rætt um vísindarannsóknir vegna
landbúnaðarins, en ekki er sjávarútveginum síður þörf
slíkra rannsókna. Að vísu eru fiskirannsóknir allgamlar
í landinu, en lengi var það svo, að þær annaðist einn
maður, Bjami Sæmundsson með nær engu fé. Og fjarri
fer því enn, að þær séu reknar af þeim stórhug, sem
sæmir þjóð, er byggir afkomu sína að langmestu Ieyti á
sjávarafla. Það er ljóst, að undirstaða undir útveginum
er þekkingin á eðli nytjafiskanna og atferli þeirra, og
þar er ekki síður hætta á rányrkju yfirvofandi en á
landi. En erfiðara er að bæta þar úr með öðru en hóf-
legri takmörkun á veiði, svo að stofninn megi haldast.
í þeim málum mega ekki hagsmunasjónarmið einstakl-
inga eða jafnvel héraða ráða stefnu eða úrslitum, held-
ur einungis það, sem rétt er, og slíkt finnst ekki nema
með miklum rannsóknum. Það hefur löngum brunnið
við hér á landi, að menn hafa haft uppi fullyrðingar um
hlutina, og látið sér fátt finnast um vísindalegar niður-
stöður, ef þær stönguðust við hjátrú eða brjóstvit geng-
inna kynslóða og samtíðarinnar. Ekki skal lítið gert úr
þeim hlutum, en brjóstvitið hefur oftast skort skilyrði
til þess að gefa endanlegan úrskurð um málin. Gott
dæmi í þessum efnum er dragnótaveiðin, sem sífellt er
deilt um. Það mál verður aldrei útkljáð, nema með
rannsóknum fiskifræðinganna um langan tíma og að
fyrirmælum þeirra verði hlýtt. Það er ekki hlutverk
sveitarstjórna né pólitískra ráðamanna að úrskurða um,
hvar eða hvenær slíkar veiðar séu leyfðar, heldur vís-
indamannanna einna.
En fleira þarf við en fiskirannsóknirnar einar saman.
Jafnframt þeim þarf víðtækar haffræðirannsóknir, svo
og rannsókn á atferli alls þess grúa óæðri dýra og
plantna, sem í sjónum lifa, og nytjafiskarnir hafa upp-
eldi sitt af. En jafnframt þessu eru svo allar hinar um-
fangsmiklu tækni- og hagfræðirannsóknir, sem eru enn
fjölbreytilegri og margslungnari en það, sem við kem-
ur landbúnaðinum.
Oft virðist oss sem sjómenn og útvegsmenn leggi
kapp á það eitt að afla sem mests fiskjar, án þess að
baki liggi athugun þess, hvað hver eining aflans kosti.
Elér þarf vitanlega hagfræðilega rannsókn, sem ein fær
skorið úr um, hvert sé hið heppilegasta hlutfall milli
tilkostnaðar og afla.
Um allmörg undanfarin ár höfum vér orðið vitni að
því, hvernig nútímatækni hefur beinlínis bjargað við
vertíðinni og um leið hag landsins. Má þar t. d. nefna
síldarleit og hins vegar nýja gerð veiðarfæra. Fátt sýnir
Ijósar nauðsyn vísindalegra rannsókna fyrir atvinnuveg-
ina, og þó skortir enn margt, sem von er til.
Rannsóknir krefjast ekki einungis mannafla og fjár-
muna heldur einnig langs tíma. Náttúran gefur ekki
svör sín í einu vetfangi, og enn eru allar vorar aðgerðir
í þeim efnum ungar, margar einungis í byrjun, svo að
það væri fásinna að ætla að fullnaðarsvör liggi fyrir. En
því fyrr fáum vér svörin, sem vér spyrjum af meiri
ákafa og veitum spyrjendunum færi á að vinna sín verk
af sem mestri kostgæfni.
Ég hefi nú rætt nokkuð um nauðsyn rannsókna í land-
búnaði og sjávarútvegi.En ekki má glevma hinum marg-
þætta iðnaði og hliðargreinum hans. Þó verður aðeins
unnt að benda á fátt eitt.
Ekki er ýkjalangt síðan að vér áttum engan kost inn-
lends byggingarefnis annars en torfs og óhöggins grjóts
til veggjahleðslu og þekju á húsum. Svo megn var van-
trúin á nothæfi innlendra efna, að þegar byrjað var að
reisa hér steinhús á vegum danskra stjómarvalda, var
fluttur inn sandur til steypu. Sennilega hefur tæknileg
vanþekking ekki orðið oss dýrkeyptari á nokkru sviði
en þessu. Þjóðin þraukaði húsalaus og mannvirkjalaus
ef svo mætti segja í þúsund ár. Og nú hafa tvær kyn-
slóðir hlotið að reisa allt frá grunni, til þess eins að geta
lifað mannsæmandi lífi í landinu.
Lengi vorum vér þess fullvissir, að hér yrði ekki fram-
leitt sement. Rannsóknir fræðimanna sýndu, að nýtilegt
hráefni til þess iðnaðar mátti fá úti á botni Faxaflóa og
í líparítklettum uppi í Hvalfirði. An þeirra væri sem-
entsverksmiðjan óreist enn. Ekki mun nú langt líða, þar
til allur landslýður telur sementsframleiðslu sjálfsagðan
hlut, og að hún muni hafa verið til hér allt frá því byrj-
að var að gera þá vöru í heiminum.
Vegagerð vor hefur frá öndverðu verið eitt af vanda-
málum þjóðarinnar. Áratugum saman var þar unnið af
sama handahófinu og annars staðar. Það er ekki ýkja-
langt síðan að tekið var að spyrja um efnið, sem vegur-
inn var gerður af. Menn létu sér nægja að aka einhverju
saman af mold og grjóti og segja, að það væri vegur.
Engu skal um það spáð, hvernig framtíðarvegir vorir
verða, en hitt er víst, að viðhald vega verður vonlítið
274 Heima er bezt