Heima er bezt - 01.04.1967, Page 19

ÞATTUR ÆSKUNNAR
NAMSTJ
RITSTJORI
HVAÐ UNGUR NEMUR
Laugar í Sælingsdal og Tungustapi
1. FRÆGUR SÖGUSTAÐUR
Hinn 28. júlí, sumarið 1966, var ég síðla dags, á sól-
hlýju kvöldi, staddur að Laugum í Sælingsdal í Dala-
sýslu. Hið söguríka umhverfi blasti við sýn og sögu-
legir atburðir frá löngu liðnum öldum rifjuðust upp
og liðu fyrir hugskotssjónir, eins og sýning á sjónvarps-
skermi. Fáir eða engir sögustaðir á Islandi eru tengdir
slíkum örlagaþráðum og ástheitum ævintýrum og Laug-
ar í Sælingsdal. Þau Kjartan Ólafsson, Guðrún Ósvíf-
ursdóttir og Bolli, mynda í sögu staðarins hinn örlaga-
þrungna þríhyrning, sem oftast veldur vinslitum og
ástasorg, en í Laxdælu veldur þessi þríhyrningur dauða
fóstbræðranna Kjartans og Bolla en Guðrún situr eftir
einmana og sorgmædd og hefndin hefur litla gleði
fært henni.
Nú eru Laugar í Sælingsdal ekki aðeins merkur sögu-
staður heldur einnig menntasetur fyrir börn og ungl-
inga úr allri Dalasýslu, fyrir utan kauptúnið Búðardal.
En í Búðardal er að myndast vísir að byggðakjarna í
Dalasýslu.
Um kvöldið, er ég kom að Laugum í Sælingsdal, hitti
ég að máli skólastjórahjónin að Laugum, þau Einar
Kristjánsson og konu hans Kristínu Bergmann, sem
líka er kennari.
Á hverju sumri kemur mikill fjöldi ferðamanna að
Laugum, til að líta með eigin augum hinn örlög krýnda
sögustað, og þurfa þá um margt að spyrja. Skólastjór-
inn tók því saman ofurlítinn bækling, þar sem hann
rekur sögu staðarins í örfáum skýrum dráttum, og geta
ferðamenn fengið þennan bækling, ef þeir vilja kynna
sér nánar sögu staðarins.
Skólastjórinn hefur góðfúslega leyft mér að styðjast
við þennan bækling sinn í þessum þætti mínum, og tek
ég hér orðrétt upp nokkrar málsgreinar úr bæklingn-
um. Er frásögn skólastjórans vel gerð, bæði skýr og fá-
orð. Enn fremur birtist í þessum þætti kort eða upp-
dráttur af umhverfi Lauga. Er það gert af skólastjór-
anum.
í upphafi bæklingsins farast skólastjóranum þannig
orð:
„Eins og flestum mun kunnugt komu Laugar mjög
við sögu á Söguöld. í Laxdælu vefast helztu þræðir at-
burðanna um persónur staðarins. Laugar eru að fornu
sá sögustaður Dala, er sveipazt hefur hvað mest blæju
rómantízkrar sögu.
Fyrsti bóndinn, sem sögur fara af hér á Laugum, er
Ósvífur spaki Helgason. Hann var í karllegg kominn
af Birni austræna og var því Auður djúpúðga í Hvammi
langafasystir hans. Ósvífur bjó að Laugum fyrir og um
árið 1000, — og er talinn andast veturinn 1019—1020.
Ekki hafa í annan tíma orðið frægari söguatburðir í
Dölum, en ástarævintýri Guðrúnar Ósvífursdóttur að
Laugum. Að Laugum var íþróttamiðstöð héraðsins á
söguöld. Hingað sóttu ungir menn og konur til laugar
og leikja. Saga sunds og laugarferða er jafngömul byggð
dalsins. Gera má ráð fyrir að hér að Laugum hafi
snemma verið byggð tvö mannvirki í sambandi við
jarðhitann. Baðlaug hefur verið við hlíðarfót upp af
bænum (sbr. Snorralaug í Reykholti), og sundlaug við
bakkana niður af bænum, samanber gamla örnefnið
„Köldulaugareyrií þeirri laug hefur þekktasti sund-
maður sögualdar, Kjartan Ólafsson, hlotið þjálfun sína
og kunnáttu. í Sturlungu er getið laugar að Laugum,