Heima er bezt - 01.03.1969, Síða 10

HELGI HALLGRÍMSSON:
Grœnlenzk landspendýr
Samanborið við Ísland er spendýralíf á Grænlandi
furðulega auðugt. Kemur þar einkum tvennt til,
sem gerir samanburðinn óhagstæðan fyrir okk-
ur. Annars vegar einangrun landsins og hins veg-
ar loftslagið. Svo á að vísu að heita, að Grænland sé
eyja, og aðskilið frá öðrum löndum, en í vissum skiln-
ingi er það þó ekki nema hálfur sannleikur, og segir
a. m. k. ekkert um stöðu þess gagnvart umheiminum.
Bæði er það, að nyrsti hluti Davíðssundsins er ekki
nema fáeinir tugir kílómetra á breidd, en auk þess eru
sundin við norðvesturhorn Grænlands lögð þykkum
hafísi, mestallan ársins hring, svo þau eru ýmsum land-
dýrum engin hindrun, enda er sú raunin, að til Norð-
vestur-Grænlands hefur straumur dýranna legið, og
þaðan austur með norðurströndinni og síðan suður eft-
ir austurströndinni, allt að Skorisbýsundi. Að einnig
loftslag kunni að vera hagstæðara dýralífi á Grænlandi,
eiga margir bágt með að trúa. En skýringin á því er
svipaðs eðlis. Vegna legu sinnar, upp að meginlandi
Norður-Ameríku, og þó ekki síður vegna hafíssins,
sem umlykur landið að norðan og vestanverðu, er lofts-
lag á Grænlandi miklu landrænna (meginlandsloftslag)
en hér þekkist. Á það einkum við nyrðri helming þess,
þ. e. a. s. einmitt þann helming, sem dýrin komu fyrst
til, á sínu mikla ferðalagi austur á bóginn. Á Suðaust-
urströndinni, allt frá Skorisbýsundi til Hvarfs, og raun-
ar einnig vestur fyrir Hvarf, norður á móts við Vestri-
byggð hina fornu, er loftslagið hafrænna, og þó það
sé að vísu mildara á vetrum, er það óhagstæðara fyrir
landdýralífið, vegna umhleypinganna, sem því fylgja
jafnan. Úrkoma er og mun meiri á syðra svæðinu, en
á nyrðra svæðinu er hún afar lítil, og víðast hvar minni
en nokkursstaðar þekkist hér á landi. Er það aftur or-
sök þess, að á Norðaustur-Grænlandi er meira jökul-
laust land, en annarsstaðar á Grænlandi, og mun minna
en búast mætti við eftir hinni norðlægu legu landsins.
(Norðurströnd Grænlands er á 84. gráðu norðlægrar
breiddar).
Allt ber þetta að sama brunni, og veldur því, að á
Norðaustur-Grænlandi er nú að finna eitthvert fjöl-
skrúðugasta og merkilegasta dýralíf, sem um getur í
heimskautalöndum og þótt víðar sé leitað. Alls má
telja, að átta tegundir landspendýra séu búsett á Norð-
austur-Grænlandi, en þær eru þessar: sauðnaut (Ovibos
moschatus), hreindýr (Rangifer tarandus), hvítabjöm
(Thalarctos maritimus), heimskautaúlfur (Lupus lup-
us), hreysiköttur (Mustela erminea), snæhéri (Lepus
arcticus), fjallarefur (Alopex lagopus) og læmingi
(Lemmus flavicollis).
Allt eru þetta tegundir, sem eru mikið útbreiddar í
heimskautalöndum (kringskautstegundir), eða þá af-
brigði af þeim, nema sauðnautið, sem nú finnst aðeins
á Norðaustur-Grænlandi og á fáeinum stöðum í Kanad-
íska Eyjaklasanum. Má telja, að Norðaustur-Grænland
82 Heima er bezt