Heima er bezt - 01.04.1978, Blaðsíða 26

Hvert mannsbarn á íslandi kann vísur Jónasar Hall-
grímssonar sem almennt ganga undir nafninu Nú er vetur
úr bœ og er tvímælalaust eitt þekktasta sumarljóð okkar.
En sennilega eru þeir ekki margir sem vita það að þessar
tvær vísur, sem oftast eru sungnar, eru aðeins upphafið á
lengra kvæði, heillaósk til vinar skáldsins, séra Þorgeirs
Guðmundssonar. Hann var um tíma aðstoðarprestur við
Hólmsins kirkju í Kaupmannhöfn en hafði fengið brauð á
á Lálandi, í Glólundi (Glostrup) og Grashaga (Græs-
hage). Jónasi og örðum vinum hans þarytra fannst tilvalið
að halda honum samsæti af þessu tilefni og þar var þetta
kvæði sungið í fyrsta sinni.
Svo haglega eru tvær fyrstu vísur þessa kveðjukvæðis til
Þorgeirs gerðar að engum dettur annað í hug en Jónas hafi
fyrir augum íslenska náttúru sem er að búa sig undir að
varpa frá sér vetrarkuflinum og klæðast sumarskrúðan-
um. Og bragarhátturinn er þannig að okkur finnst hann
hljóti að hafa átt heima á íslensku kvíabóli um aldir. Þó er
deginum ljósara að þegar Jónas yrkir þetta kvæði sitt sér
hann danskt sumarlandslag; kjóllinn sem brunar yfir
sund er báturinn með fannhvítu seglunum sem hann sér
við sjónarönd á sefgrænu dönsku sundunum, og farfugl-
inn kemur til Sjálandsstranda úr „suðrinu heita“ rétt eins
og hingað heim. Og íslenskt eyra hafði áreiðanlega aldrei
fyrr numið bragarháttinn, enda lærður af þeirri ljóðlist
sem mestum blóma hafði náð á miðöldum í Suð-
ur-Evrópu. En þannig geta þeir einir unnið sem skáld-
neistann bera í sér og skapað verk sem verða rammís-
lenskt í vitund þeirra sem eiga að njóta. Slíkum mönnum
er alveg óhætt að ganga á vit erlendrar menningar í þvi
skyni að tileinka sér það besta og nytsamasta sem hún
hefur uppá að bjóða án þess sjálfir að verða bergnumdir.
Mér finnst tilvalið í tilefni sumarkomunnar að birta
þetta umrædda kvæði Jónasar í heilu lagi.
KVEÐJA ÍSLENDINGA
TIL SÉRA ÞORGEIRS
GUÐMUNDSSONAR
26. apríl 1839.
Brunar kjóll yfir sund,
flýgur fákur um grund,
kemur fugl heim úr suðrinu heita;
nú er vetur úr bæ,
rann í sefgrænan sæ,
nú er sumrinu fögnuð að veita.
Verum röskir í dag,
kveðum víkingalag,
svo menn viti vér ætlum að berjast;
herjum flöskurnar á,
og það fari sem má,
og þeir falli sem ná ei að verjast.
Verum glaðir í dag,
er í vinar vors hag
hefir veröldin maklega gengið;
senn er Glólundur grænn,
senn er Grashagi vænn,
þar mun gaman að reika yfir engið.
Þó vér skiljum um stund,
þá mun fagnaðarfund
okkur fljótt bera aftur að höndum;
því að hjólið fer ótt,
því að fleyið er fljótt,
er oss flytur að Glólundar ströndum.
Þegar lauf skrýðir björk,
þegar ljósgul um mörk
rennur lifandi kornstanga móða,
þá mun farið af stað,
þá mun þeyst heim í hlað
til hans Þorgeirs í Iundinum góða.
Þá mun sjón verða að sjá,
hvernig hirðinum hjá
þar í haganum sauða þrífst fjöldinn;
þá mun riðið í lund
til að stytta sér stund,
þá mun staupunum glamrað á kvöldin.
Farðu glaður af stað,
leiði gæfan í hlað
þig á Glólundar hagsæla inni.
Vertu, Þorgeir vor, sæll!
vertu, vinur vor, sæll!
þetta veri vort skilnaðarminni.
Nú ervetur úr bæ,
rann í sefgrænan sæ
og þar sefur í djúpinu væra;
en sumarið blítt
kemur fagurt og frítt
meður fjörgjafar-ljósinu skæra.
Hafðu þökk fyrir allt,
er þú varst oss ávallt!
Nú mun vandhæfi slíkan að finna.
Veiti hamingjan þér
það, sem hugsum nú vér,
góði hugljúfinn bræðranna þinna!
134
Heima er bezt