Heima er bezt - 01.06.1984, Qupperneq 25

Um höfund greinarinnar,
dr. S. L. TUXEN
Dr. S. L. Tuxen fæddist í Kaup-
mannahöfn 8. ágúst 1908. For-
eldrar hans voru dr. phil. Poul
Tuxen prófessor við Hafnarhá-
skóla (d. 1955) og kona hans
Anne Margrethe Mollerup (d.
1928). Dr. Tuxen kvæntist Jytte,
f. Ahlmann Lorentzen, kennara
í hússtjórnarfræðum, og lifir hún
mann sinn. Þau eignuðust mörg
börn. — Þess má geta svo sem
til gamans, að forfaðir Tuxen-
ættarinnar var Tycho Brahe
(1546-1601), sem byltingu olli á
sviði stjörnufræðinnar.
Dr. Tuxen lauk meistaraprófi í
dýrafræði 1933, starfaði síðan að
rannsóknum við Dýrasafnið í
Höfn (Zoologisk Museum). Sér-
grein hans var skordýrafræði.
Doktorsritgerð hans fjallaði um
dýralíf í íslenzkum laugum og
hverum og nágrenni (The hot
springs oílceland, 1944).
Dr. Tuxen var meðal færustu
manna í sérgrein sinni. Fulltrúi
var hann í fastanefnd alþjóða
samtaka skordýrafræðinga 1951-
1972, forseti þeirra frá 1964, síðar
heiðursfélagi. Hann vann að
rannsóknum um allar jarðir, m.a.
á íslandi (fimm sinnum) og í
Braslilíu (sjábókina: Etsted ved
Amazonas, 1972). Gistiprófessor
var hann við University of
California 1966-1967 og fyrirles-
ari við háskóla í öllum heimsálf-
um. Hann var heiðursfélagi ým-
issa stofnana og samtaka víða
um heim, svo sem Academia
Brasileira de Ciencias; Academia
Italiana di Entomologia, sams
konar stofnunar í Moskvu og enn
víðar.
Hann gaf út fjölda vísindarita,
auk bóka og bæklinga sagnfræði-
legs efnis öðrum þræði, ritstýrði
m.a. hinu mikla ritsafni um dýra-
fræðiíslands, TheZoology oflce-
land, síðan 1937 til dauðadags.
Dr. Tuxen tók sérstöku ást-
fóstri við íslenzka menningu.
Hann kom fyrst til íslands í
rannsóknarleiðangur 1932 og
dvaldist á Mælifelli í Skagafirði í
þrjár vikur; árið eftir í þrjá mánuði
og 1937 í fimm mánuði. Oftar kom
hann til landsins, síðast 1973.
Dr. Tuxen var mikill tungu-
málagarpur, íslenzku nam hann
svo vel, að hann gat skjótt lesið
og skilið málið til hlítar og var
sæmilega mæltur á það, en ritaði
þó öllu betur, legði hann sig fram.
Eina grein a.m.k. ritaði hann á
íslenzku, endurminningar frá
,,Skagafjarðarárum“ sínum (Vís-
indamaður í sveit 1932-1937;
Skagfirðingabók 1975). Þrátt fyrir
meiri kynni af öðrum þjóðum en
almennt gerist eða kannski
vegna þeirra, taldi hann sig um-
fram allt Skagfirðing!
Hann fylgdist vel með öllu, sem
gerðist þar í héraði, en á ferðum
sínum hafði hann kynnzt fjölda
skagfirzkra heimila. Raunar mátti
segja, að hann væri gagnkunn-
ugur norðanlands og sunnan.
Fjalllendinu, sem skilur að norð-
lenzkar og sunnlenzkar byggðir
var hann þrautkunnugur.
Áhugi dr. Tuxens beindist ann-
ars að sundurleitustu efnum;
hann lét sér fátt mannlegt óvið-
komandi. Oft þótti mér furðu
sæta, hve víða hann var heima.
Þjóðminja- og þjóðháttafræði átti
rík ítök í honum, og nokkuð skrif-
aði hann um þjóðháttafræðileg
efni. Hann var kunnur safnari
þjóðlegra menja, átti og mikið
safn muna, er borizt höfðu honum
hvaðanæva. Hann safnaði t.a.m.
skóm af gamalli gerð frá öllum
heimshornum, átti þ.á.m. allar
gerðir af ízlenzkum skóm, sem
notaðar voru hér á 19. öld. Safn
hans á þessu sviði var, að sögn,
eitt hið mesta í Evrópu. Það er
nú varðveitt í Nationalmuseet í
Höfn. Safn hans af náttúrufræði-
legum ritum var og mikið að
vöxtunum og sérstætt. Það er nú
einnig komið á safn. Auk sér-
fræðirita átti hann mikið bóka-
safn á ýmsum þjóðtungum, svo
sem skáldsögur og ljóðabækur
og íslenzkar bækur skipuðu þar
virðulegan sess.
Dr. Tuxen var mikill listunn-
andi, þótti fær tónlistarmaður,
píanóleikari, og lék lengi í
kvartett, sem skipaður var
mönnum úr fjölskyldunni, naum-
ast hefur hann þó leikið opin-
berlega. Hann var einnig liðtækur
teiknari. Hann átti ættir að rekja
til þeirra, sem stund lögðu á þess-
ar listgreinar.
Eftir að dr. Tuxen lét opinber-
lega af störfum, naut hann sem
fyrr allrar aðstöðu í Dýrasafninu.
Hann var sískrifandi um sund-
urleitustu efni og þess á milli voru
þau hjón á ferðalögum í fjar-
lægum heimshlutum, oft á lítt
þekktum stöðum, þar sem komizt
varð í nánari snertingu við frum-
stæða menningu. Síðasta árið,
sem hann lifði, lagði hann mikið
kapp á að kynnast sem gerst
ýmsum þjóðháttum, sem tengd-
ust á einhvern veg fræðigrein
hans. Síðasta bréf, sem fór okkar
á milli, fjallaði um slík efni.
Dr. Tuxen varð riddari af ís-
lenzku fálkaorðunni 26. apríl
1974.
Þau hjón voru í sumarhúsi á
eyjunni Als við Suður-Jótland,
er dauða hans bar skyndilega að,
hinn 15. júní 1983.
Kristmundur Bjarnason.
Heimaerbezt 205