Heima er bezt - 01.07.1988, Blaðsíða 6

Sœnes á Látraströnd. Grímsnes er til hœgri á myndinni en fjœr er
Refsárskarð og Ausugi/ handan við fjallsöxlina.
Látrum, og þótti þá sannarlega mikil bújörð og auðug að
kostum. Ef við höldum nú inn með ströndinni, komum við
næst að Grímsnesi þar sem Þorsteinn fermingarbróðir
minn átti heima. Það heitir eftir sléttlendu nesi, sem gengur
í sjó fram utan við bæinn. Ekki þóttu miklir landkostir þar,
en þeim mun meira sjávargagn hverskonar. Næsti bær er
svo Sker og leiðin þangað frá Grímsnesi liggur um örmjóa
undirlendisræmu undir snarbröttu fjallinu. Sker hét víst
fyrrum Þernusker, en þerna er annað heiti á kríunni og ætti
æðarbóndinn í Laufási að vita nokkur deili á þjónustu
þessa flugfráa og hugaða fugls, þegar vargur sækir í varpið.
Niður við sjóinn var þurrrabúð, sem kölluð var Sænes.
Hins vegar voru Miðhús, næsti bær sunnan við Sker, löngu
komin í eyði, mun hafa verið í byggð út fyrsta áratug
Látrakleifar. Þar liggur gatan upp Háubrekku og yfir Eilífsá i
nálega 400 m hœð. Látrar eru á „tanganum“ norðan við kleifarnar.
síðustu aldar. Þá komu Steindyr, sem þótti góð bújörð,
enda var þar aðeins stundaður landbúnaður, eftir að ég fór
að muna eftir mér, en áður fyrr mun hafa verið róið þaðan
á smábátum. Og frá Steindyrum að Svínárnesi er greið leið
um láglendi, líklega eitthvað á þriðja kílómeter. Næsti bær
innan við Svínárnes er Hringsdalur og er brött hlíð með
sjónum þar á milli, en rétt innan við Svínána var nýbýlið
Jaðar, sem var byggt um aldamótin, lítið grasbýli. Frá
Hringsdal höldum við inn að Hjalla og er það örðug leið,
sérstaklega á vetrum, um brattar skriður og gil. Hjalli hefur
verið í byggð til skamms tima og stendur bærinn á breiðum
hjalla skammt utan og ofan við Finnastaði, sem er eina
jörðin á Látraströnd, sem enn er í byggð, enda er þá leiðin
orðin stutt til Grenivíkur.
— Á þessum bæjum, sem þú hefur nú talið upp, var
yfirleitt sóttur sjór jafnhliða landbúnaði?
— Já, þannig var það á uppvaxtarárum mínum, nema á
Steindyrum. Frá Svínárnesi gerði faðir minn út lítinn
mótorbát og föðurbróðir minn seinna. Á Skeri var stunduð
útgerð. Þar var salthús, sem svo var nefnt, en nú man ég
ekki hvaða verslun það var, sem reisti það og rak. í
Grimsnesi var Jón bóndi með mótorbátaútgerð og svo var
náttúrlega mikil útgerð á Látrum. Á þessum árum var það
ekki bóndinn, sem hana rak, heldur voru það Höfðabræð-
ur, Þórður og Baldvin, synir séra Gunnars Ólafssonar, sem
var síðastur Höfðapresta, en þeir bræður ráku síðan um-
fangsmikla útgerð og verslun á Kljáströnd í félagi við Björn
bróður sinn. Ég hygg að Látraútgerð þeirra hafi staðið fram
yfir fyrsta áratug þessarar aldar.
— En lending hefur víðast hvar verið óárennileg á
Látraströnd?
— Það má segja, að þar hafi engin lending verið örugg.
Það varð að flýja með bátana, jafnvel var stundum ólend-
andi á árabátum. Þó man ég varla eftir því heima á Svín-
ámesi. Lengi var þrautalending í Hringsdal, a.m.k. á ára-
bátum, en ef allt um þraut var farið inn á Akurlæk á
Grenivík, þar sem höfnin og frystihús Kaldbaks eru nú.
Eftir að mótorbátar komu var ekkert að flýja, nema inn á
Höfðastekk eða jafnvel inn á Hjalteyri.
IV
Langafi minn vitjar nafns
— Áður en lengra er haldið vil ég forvitnast svolítið um
ættarnafn þitt, Kröyer.
— Það er dálítil saga um það, hvers vegna ég ber þetta
nafn, en systkini mín ekki. Ég er annað barnið í aldursröð,
en Elin systir mín er tveim árum eldri, fædd 5. febrúar 1893.
Móðir mín sagði mér frá því, að þegar ég var nokkurra
sólarhringa gamall og lá í vöggu við rúmstokk hennar, þá
hafi undarlegt atvik borið við. Það lifði týra á náttlampa á
borði við vögguna. Mamma vaknaði og varð þegar litið að
vöggunni. Þá stóð gamli Jóhann Kröyer langafi minn þar.
Hann var dáinn fyrir nokkrum árum, en nú stóð hann
þarna álútur yfir vöggunni og brosti niður til litla kúts.
222 Heima er bezt