Heima er bezt - 01.06.1997, Blaðsíða 4

Agœtu lesendur.
Afþreyingarmöguleikar nútíma þjóðfélags eru orðnir
gífurlega miklir, reyndar svo miklir að fólk er víða hætt
að geta komist yfir að nýta sér allt það, sem í boði er.
Upplýsingastreymi er einnig orðið þvílíkt að farið er
að tala í alvöru um að „upplýsingasíþreyta“ sé farin að
hrjá t.d. stjórnendur.
Upplýsingar streyma til þeirra úr öllum áttum, í gegn-
um alnetið, tölvupóst og bréfsíma.
Margir stjórnendur dagsins í dag ku eyða svo miklum
tíma í að kynna sér alls konar upplýsingar, að þeir geta
ekki sinnt starfi sínu sem skyldi.
Þetta þýðir í raun að upplýsinga-
öldin er á góðri leið með að kaffæra
neytendur sína með því upplýsinga-
flóði sem sífellt hraðvirkari tækni
hefur skapað. Og það einkennilega
er að ýmsir fræðingar eru farnir að
óttast að allt þetta yfírflæðandi upp-
lýsingastreymi geti orðið til þess að
auka hættu á illa ígrunduðum og
gölluðum ákvarðanatökum, bæði
vegna magnsins og þess álags, sem fylgir því að kynna
sér og fara í gegnum mikið magn upplýsinga áður en
ákvörðun er tekin.
Of litlar upplýsingar eru auðvitað heldur ekki góðar og
virðist því hér á ferðinni enn sem áður, þessi sífellda
nauðsyn á að hafa hæfileika til að rata hinn gullna meðal-
veg, þ.e.a.s. að geta greint hismið frá kjarnanum.
En það er ekki bara hjá stjórnendum sem áreiti aukinn-
ar tækni skapar breyttar aðstæður og mynstur. Flestir
kannast við það hversu nútíma fjölskyldan hefur orðið
lítinn tíma til þess að sinna raunverulegu fjölskyldulífi.
Sjónvarp, sem býður upp á fjölda sýningarrása, bindur
orðið ijölskyldur við skjáinn heilu kvöldin, hann er orð-
inn óhjákvæmilegur fastapunktur í lífi þeirra, meira
segja svo að þær hafa sjónvarp með sér í sumarbústaði
sína, svo ekki verði nú af neinu misst.
Vídeótækni eykur svo enn möguleikana til sjónvarps-
áhorfs fyrir myndir sem fólk ekki nær, vegna tímaskorts,
að sjá í kvikmyndahúsunum þegar þær eru sýndar þar.
Lífið gengur orðið býsna mikið út á það að hafa ofan
af fyrir sjálfum sér og öðrum með einhvers konar afþrey-
ingu, hverju nafni sem hún nefnist. Bara að þurfa ekki
að sitja kyrr á sama stað með sjálfum sér, svo nokkru
nemi. Svona er hraðinn og lífsspennan orðin mikil í
þjóðfélögum okkar.
Manni verður hugsað til hins fyrri tíma, þegar framboð
afþreyingar var nánast ekkert og lífið snerist um það
fyrst og fremst að hafa ofan í sig og á. Mikið held ég að
sá nútímamaður ætti erfitt ef hann skyndilega ætti þess
kost að lenda inn á slíku tímaskeiði. Það hlyti að verða
honum nánast óbærilegt að þurfa allt í einu að lifa og
hrærast í því tilbreytingarleysi, sem tíðkaðist hér á landi,
fyrr á öldum.
Ekki má þó taka orð mín svo, að ég sé að mæla til-
breytingarleysinu bót, það er ég ekki að gera, hér gildir
að sjálfsögðu aftur hin gullvæga regla að meðalhófið er í
flestu best.
Annars hefur það nú marg sannast að aðlögunarhæfni
mannfólksins er næsta ótrúleg, svo búast mætti við því
að fyrrnefndur tímaflakkari myndi fljótlega falla inn í og
aðlaga sig hinum tilbreytingar-
litlu (að hans mati, væntanlega)
aðstæðum. Vandi hans myndi
fyrst og fremst felast í vitneskju
um síðari tíma afþreyingar-
möguleika, samanborið við þá,
sem hann, fræðilega séð, væri
lentur í. Enginn saknar þess, sem
hann ekki veit um eða þekkir.
Einmitt þess vegna kann það
að vera nokkuð hæpið að bera
saman nútíð og fortíð í þessum efnum. Hver tími og kyn-
slóð hefur sinn sið og venjur, sem mótast af þeirri þekk-
ingu og lífsskoðunum sem þá eru í gildi. Þó svo að okk-
ur, síðara tíma fólki, kunni að þykja sem forfeður okkar
hljóti að hafa lifað heldur fábreyttu og gleðisnauðu lífi,
ef borið er saman við það sem við þekkjum í dag, þá
virðist það nú oft ekki vera reyndin þegar farið er að
rýna í skrif og frásagnir af daglegu lífi og skemmtunum
fólks fyrr á tíð. Oft rekur maður nefnilega augun í það,
að ýmis grunnatriði í afþreyingarmálum fólks fyrr á tíð,
svipar býsna mikið til þess sem fólk gerir sér til skemmt-
unar í dag. Það, sem hefur breyst, eru tækin og áhöldin
til að stunda afþreyinguna og koma henni á framfæri.
Sjálfur grunntónninn hefur líklega, ef vel er að gáð, ekki
breyst svo ýkja mikið, jafnvel þó farið sé nokkrar aldir
aftur í tímann.
Mannseðlið er því alltaf og verður, samt við sig. Ein-
ungis aðferðirnar við að koma því á framfæri, breytast
og þróast.
En spurningin sem vaknar er sú, hvort ganghraðinn í
lífseðli mannsins nær að fylgja eftir þessum sívaxandi
hraða, framboði og möguleikum. Mun hann ekki neyðast
til þess að horfa eitthvað aftur til fyrri lífshátta, svo hann
lendi ekki út af brautinni á þeirri hraðfara upplýsingaöld
sem hann er sem óðast að breyta samtíma sínum í?
Spyr sá sem ekki veit. Svarið við því mun tíminn einn
væntanlega og enginn annar, geta leitt í ljós.
Með bestu kveðjum,
Guðjón Baldvinsson.
204 Heima er bezt