Heimir - 01.05.1910, Blaðsíða 6
i98
H E I M I R
Á áttundu öld kom upp deila á Spáni og Frakklandi viövík-
jandi upphafningarkcnningunni. Sú kenning haföi haldist viö
á Spáni frá því á fjórðu öld, þó leynt færi, og biskup eihn þar
tók sér fyrir hendur aö verja hana. Aörir biskupar risu upp á
móti og út af því spanst deila, sem varaöi all-lengi. Frakk-
neskur biskup einn aö nafni Felix var ákveönastur talsmaöur
upphafningarkenningarinnar. Enn á kyrkjuþingi 799 voru
skoöanir hans dæfndar villutrú og hann sjálfur hneptur í fang-
elsi. Karl, mikli keisari, sem var krýndur í Róm áriö 800 geröi
sér alt far um aö útbreiöa rétta kyrkjutrú í hiun víölenda ríki sínu.
Undir hans stjórn varö kyrkjan aö ríkiskyrkju í strangasta
skilningi, og lengi upp frá því voru páfarnir ýmist á valdi
keisaranna, eöa keisararnir á valdi páfanna, en báöum var jafn
umbugaö um, aö leyfa engar trúarskoöanir, sem gátu skift kyrk-
j u n n i.
Næstu þrjú hundruö árin eöa meira var lítiö rætt um þrenn-
ingarkenninguna. Deilurnar á níundu og tíundu öld snérust
utn altarissakramentiÖ, forlög og náð og fl. Skólaspekingarnir
svo nefndu geröu sér alt far um aö útskýra kenningar kyrkjunnar
svo aö þær kæinu ekki í bága við hugsunarhátt og þekkingu
hinna mentuöu. En skoöanir þeirra voru gersnauðar af öllu
frumlegu; þær voru ekkert annaö en röksemdafærsla um gamlar
kenningar, sem oft og einatt uröu aö smámunalegustu hártog-
unum.
Á tólftu öldinni byrjaöi afturkast á rnóti hinu veraldlega
valdi kyrkjunnar og munuölífi klerka og kyrkjuhöfðingja, sem
því fylgdi. Afturkast þetta geröi vart viö sig í villutrúarflokkum,
sem þá voru uppi, og í stofnum betlirnunkareglanna. Orsakir
þess voru mótmæli gegn valdi kyrkjunnar, sem voru farin að
gera vart viö sig hjá einstöku læröurn mönnum, og áhrif sem
bárust austan aö úr Donárdalnum, þar sein aö miklu óbrotnara
trúarlíf en þaö sem alrnent var í kaþólsku kyrkjunni haföi átt sér
staö frá byrjun. Villutrúarflokkarnir urðu fyrir hinum grinnni-
legustu ofsóknum.
En þrátt fyrir þaö þó kyrkjan geröi sitt ýtrasta til aö bæla
niður allar hreyfingar, sem á nokkurn liátt gátu rýrt hiö verald-