Nýjar kvöldvökur - 01.07.1914, Blaðsíða 13

MATTUR HUGSANANNA
157
reglan að sellum fjölgi, þegar lífshreifingarnar
fara að starfa); en þær breytast engu að síður.
• fyrstu voru þær ávalar, en þó ekki sléttar
utan, en þegar barnið fer að hugsa, má sjá
smáanga koma út úr þéssum sellum, líkt og
rótaranga. Eftir því sem hugsunin þroskast,
verða þessir rótarangar fleiri; þeir sem koma
út úr einni sellunni sameinast öngunum út úr
annari sellu, þangað til þessar smásellur eru
allar samantengdar og orðnar að neti, sem er
fléttað saman úr þessum rótaröngum; þetta ger-
ist smásaman, eftir því sem hugsunin þroskast,
svo að net af taugaefni sameinar að síðustu
allar sellurnar og gerir þær að síðustu að að-
allíffæri ályktunargáfunnar. Þessvegna eru nú til
margir læknar og vísindamenn, sem ráða for-
eldrunum og kennurum frá því að reyna mikið
á ályktunargáfu barna, .fyr en þau hafa náð á-
kveðnum aldri. Þeir halda því fram, að það
séu athuganir barnsins og barnalegu tilraunirn-
ar ti! þess að raða þessum athugunum saman,
setn leiða til þess, að sellurnar komast f lag
og hið líkamlega líffæri hugsunarinnar fullkomn-
ast. Ef maður hefur því ofungt barn, sem heil-
inn er ekki orðinn þroskaður í fyrir áhrif hugs-
ananna, svo að sellunetið er ekki fullgert, og
ætlar að fá það til að átta sig á rökréttri hugs-
un, stærðarfæði eða öðrum vísindum, sem heimta
ályktunargáfu, þá mishepnast það alveg. Barnið
getur þá ekki annað en lært utanbókar. Rök-
leiðslu skilur það ekki. Margir muna eftir því,
þegar þeir renna huganum til þess tíma, er
þeir voru í skóla, hvernig þeir lærðu utanbók-
ai' dæmin og útreikning mælingafræðinnar, og
Þegar kennarinn setti svo aðra stafi við horn
°g hliðar myndanna er voru í bókinni, til þess
að vita hvort þeir skildu nú þetta, þá fór alt
á ringulreið og út um þúfur fyrir þeim. Hann
gat munað, tn hann gat ekki rakið. Rað geta
menn ekki, segir lífseðlisfræðin nú á dögum,
fyr en líffærið handa ályktunargáfunni er full-
búið. Til þess að komast að vísu fyrir, hvort
það er neiiinn eða manneskjan sjálf, sem er á-
fátt, getur maður tekið sæmilega heimskan ó-
mentaðan mann, dáleitt hann og vitað svo,
hvort hann getur ályktað eða ekki. Hvað eftir
annað hafa menn þá rekizt á það, að ályktun-
argáfan getur þá notið sín án tilverknaðar heil-
ans, af því að heilinn sjálfur er þá magnþrota
og getur ekkert. Margt af niðurstóðum þeim,
er nýjari sálarfræðingar hafa komizt að um lífs-
hreifingar heilans og afstöðu hans við álykt-
unargáfuna, hvíla að tniklu leyti á niðurstöð-
um, sem menn hafa komizt að með því að
lama heilann og ransaka svo hugsunarkraftinn
alls óháðan starffærum heilans.
Nú ætla eg um stund að víkja frá þessu
efni: að hugsunin sé skapandi aflið, sem getur
bætt heila vorn. Ef maður þvi vill gera heilann
að betra verkfæri handa hugsuninni, verður
hann að æfa krafta hugsunar sinnar með fullri
vitund og allri orku. Regar hann hugsar, verk-
ar hatin eigi aðeins á sérstöku seliurnar, sem
eg gat um áðan, heldur margfaldar hann og
aðrar sellur heilans á venjulegan hátt. Ef menn
bera saman heila í þaulæfðum djúphyglismanni
og ómentuðum alþýðumanni, þá sjá menn, að
þeir eru allsólíkir, bæði að vindingatölu, þykt
og samvefnaði þeirra hluta hans, er yztir liggja.
Allar ransóknir í líkamsfræði og lífseðlisfræði
ber að sama brunni: með því að æfa hugsurt-
ina sjálfa, fullkomnum vér líkamlega verkfærið,
sem vér notum, þegar vér hugsum. Rað er
einmitt þessi sannleikur, sem hefur svo afar-
mikla þýðingu fyrir mennina, ef þeir ætla sér
að ná nokkurri fullkomnun í hugsunarþroska.
Rað er enginn einasti af oss, sem ekki getur
gert heila sinn að betra verkfæri en hann er
nú, með því að venja sig á að hugsa betur
og skarpara; að vísu á þetta fremur við um
yngri menn en eldri. Og það ætti ekki að vera
frágangssök að verja svo sem tíu mínútum á
dag til þess að lesa í bók, sem knýs oss til
að reyna dálítið á eftirtektina, og heimta dá-
lítið af hugsunarmagni voru. Hver og einn af
oss ætti að lesa, þú ekki væri nema fáeinar
línur í einhverri bók, sem öðrum fremur er
full af góðum og göfugum hugsunum; það
væri þarfara en lesa blöð og ónýtt sagnarusl.
Afleiðingin yrði sú, að heilinn yrði smátt og