Ægir - 01.06.1933, Side 10

152
ÆGIR
Þar sem ýmsir hafa fundið rauða
gerla í salti, einkum í sjávarsalti, og
jafnvel getað sýnt fram á að þeir væru
sömu tegundar og rauðir gerlar, sem
orsakað gátu roða á saltfiski, þá má það
nú teljast næstum fullsannað, að aðal-
lega berist rauðu gerlarnir á fiskinn við
söltunina. Smitun frá húsum, áhöld-
um eða vatni er ekki þar með útilokuð,
en sennilegt er að upprunalegi smitber-
inn sé saltið, en húsin, áhöldin o. s. frv.
hafi smitast frá þvi. Hvernig sallið verði
hreinsað, þ. e. rauðu gerlarnir í þvi
drepnir, án mikils kostnaðar, er enn þá
óleyst þraut og verður vikið nánar að
því hér á eftir.
II.
Sem eðlilegt er, höfum vér íslending-
ar ekki farið varhluta af roðanum á salt-
fiskinum, frekar en aðrar þjóðir, er við
saltfisks-framleiðslu fást. Það var því
þegar mjög líklegt, að orsök roðans hjá
okkur væri hin sama og annarsstaðar, og
hefur reynslu og þekkingu annara þjóða
á þessu efni þess vegna verið lýst nokk-
uð hér að framan, íslenzkum saltfisks-
framleiðendum til fróðleiks. Eftir var
samt að færa sönnur á það, að hérværi
áreiðanlega um sama fyrirhrigði og sömu
orsakir að ræða og hjá öðrum þjóðum.
Verða nú tilgreindar þær Iíkur, sem
þegar eru fyrir hendi og benda á, að svo
sé í raun og veru.
Sá er þetta ritar rannsakaði að nokkru
rauðan saltfisk undir eftirliti próf. N. Dun-
gals í Reykjavik, síðastliðið vor1. Gerill
sá, er þá fannst, svipaði að sumu leyli
Bact. halobius ruber Klebahn, en virt-
ist vaxa greiðlegar á tilbúnum ætum og
ekki þola eins mikið salt. Rannsóknum
þessum hélt ég svo áfram siðastliðið
haust í Kaupmannahöfn og hef unnið
að þeim þar síðan. Fyrri hluta rann-
1) Ægir 8. tbl. 1932.
sóknanna, sem aðallega snertu brúna
sveppinn Torula epizoa C. hefur þegar
verið lýsl1, en rannsóknunum á rauða
fiskinum verður nú lýst, að svo miklu
leyti, sem unnt er á þessum stað. Mörg-
um ákvörðunum og einkennum verður
sleppt hér, þar sem þau hafa ekki al-
mcnna þýðingu.
Fisksýnishornið var tekið á Islandi í
byrjun október 1932 og byrjað á rann-
sóknunum mánuði seinna. Sýnishornið
var tekið af fullverkuðum þorski, sem
var að byrja að roðna í kringum dálk-
inn og þar sem fiskurinn var þykkast-
ur. Voru þessir partar skornir úr og not-
aðir til rannsóknanna.
Af vatni innihélt fiskurinn 41% og af
salti (NaCI) 21,3>.
Við smásjárrannsókn á fiskinum fund-
ust stafgerlar, ca. 1 /x breiðir og 1,5
— 6 [x langir, og hnattgerlar allt frá ca.
1 /u til 2,5 fi að þvermáli.
Út frá fiskinum var nú sáð á tvenns
konar saltfiskagar, innihélt önnur teg-
undin 10% NaCl, en hin 17%. Var rækt-
að við 22° og 29° C., og sást greinilegur
vöxtur eftir 7 daga, einkum við 29° C.
Eftir nokkrar umsáningar, tókst að hrein-
rækta 5 ólika stofr.a, og var þeim hverj-
um fyrir sig sáð á vel útlítandi fullþurk-
aðan, islenzkan saltfisk. Voru þessi fisk-
sýnishorn geymd við 29° C, í þrjá mán-
uði án þess að þau roðnuðu. Bæði þessi
sýnishorn og önnur ósýkt sýnishorn af
sama fiski, sem geymd voruásama hátt
til samanburðar, urðu talsvert brúnleil.
Ýmsar rannsóknir voru gerðar á þessuni
5 geril-tegundum og fundin mörg ein-
kenni, en þar sem engin þeirra virtist
vera orsök roðans, verður ekki skýrt
meira frá þeim hér. Geta má samt þess
að ein tegundin líktist mjög geriltegund
þeirri, er fannst í Reykjavik vorið 1932
1) Ægir 2. tbl. 1933.