Ægir - 01.10.1965, Blaðsíða 8

274
ÆGIR
um slóðum. Það verður augljóst strax, að
hér við land myndast óeðlilegt ástand, og
að náttúran fer algjörlega úr skorðum.
Því mætti helzt líkja við það, þegar stór-
fljót flæðir yfir bakka sína, aðeins er mæli-
kvarðinn hér þúsundfalt stærri. Undir
venjulegum kringumstæðum er hafís mor-
andi af lífi, jafnvel um allt Norðuríshafið.
Um miðjan marzmánuð ár hvert í vetrar-
kulda sjá milljónir kópa dagsins ljós, í
fyrsta sinn, á hafís við Labrador, Austur-
Grænland, í Hvítahafinu og víðar, og í
hafísnum lifa þeir allt sitt líf.
Á þeim slóðum styður hafísinn líf og
nærir það, en þegar hann leggst að strönd-
um íslands drepur hann flest, sem fyrir
honum verður og nálægt honum kemur.
Fyrst drepur hann sjávardýr, sem ann-
ars lifa við hann eða nálægt honum, síðan
visnar jarðargróður og deyr, svo búpen-
ingur fellur, og þá sveltur mannfólkið og
kelur.
Við sáum einmitt fyrsta stig slíkra að-
fara síðastliðinn vetur, þegar að minnsta
kosti í tvö skipti hópar smáhvala voru kró-
aðir við land, af ísnum, og áttu sér ekki
undankomu auðið. En það voru einungis
smáar aðgjörðir.
Með hliðsjón af atburðum síðastliðins
vetrar, þurfum við aðeins að líta á kort af
íslandi, til þess að gera okkur hugmynd
um hvað gerist og hefur gerzt, þegar ísinn
leggst alveg að landinu.
í stórum dráttum er norðurströnd Is-
lands í lögun eins og geysistór skál, þar
sem barmarnir eru austur- og vesturtak-
mörk strandlengjunnar. Fyrst leggst ísinn
að Horni og þá að- Langanesi og lokar
þannig fyrir útgöngu þeirra lífvera, sem
innan svæðisins eru. Vegalengdin milli
Horns og Langaness er reiknuð 195 sjó-
mílur og að athuguðu máli er það bil op-
ið á geigvænlegri gildru, sem að líkindum
á sér enga hliðstæðu á jörðinni.
Þegar svo ísinn þjappast og hefur fyllt
hvern fjörð og flóa, vog og krika, er gildr-
an smollin.
Þessi m.vnd er nákvæmlega í samræmi
við annála liðinna alda, sem hefur verið
safnað af snilli á einn stað í bókina „Ár-
ferði á Islandi í þúsund ár“, eftir Þorvald
Thoroddsen.
Nokkrar glefsur úr þeim fræðum geta
gefið til kynna hvað gengið hefur á, þegar
ísai' hafa lagzt að ströndum þessa lands.
I sérstökum kafla um hafísinn byrjar Þor-
valdur Thoroddsen með tilvitnunum í forn-
ritin, sem eru ekki mjög skýr á því sviði,
en beinar tilvitnanir í annála hefjast á ár-
inu 1203. Þar segir: Býsna sumar. Þá
lágu ísar við land Maríumessu hina fyrri
(í miðjum ágúst) „svá ekki fekkzt tilgangs
af sjá í Saurbæ, gengu 30 manna úr Flat-
ey til lands á ísi fyrir Seljamanna messu“.
1233. Jökulvetur hinn mikli, hafísar allt
surnar.
1258. . . . hafís var þá kringum landið
og hver fjörður fullur.
1261. Hafís umhverfis Island.
1295. Hvalvetur mikill.
1321. Óáran mikil á Islandi og dóu menn
víða af sulti. Isar kringum Island, hvíta-
björn kom á land í Heljarvík á Ströndum
og drap 8 menn.
1348. Frostavetur svo mikill á íslandi
að freri sjóinn umhverfis landið, svo ríða
mátti af hverju 'annesi og um alla fjöi'ðu
og flóa.
1552. Fellivetur mikill . . . svo mikill
hafís syðra, að hann lá út á sæ meira en
viku sjóar og tók langt út fyrir Þorláks-
hafnarnes og var mikil selveiði á honum,
hann kom fyrir vertíðarlok um sumarmál.
1566. Fellivetur mikill. . . . hafís með
miklum kuldum. . . . kom svo mikill snjór
síðast í júlí að tók í kvið á hesti.
1601. . .. Var sá vetur aftaka harður um
allt Island og var kallaður lurkur, en sum-
ir kölluðu þjóf. Þá fóru norðanmenn suð-
ur og urðu margir úti á Tvídægru, . • •
hestar þeirra fi’usu þá til bana með dægi'i.
1610. . . . hafís fyrir sunnan . . . björn
unninn í Herdísarvík.
1615. Rak inn ís fyrir norðan land á