Ægir - 01.09.1977, Blaðsíða 10

að í verstöðvum varð til margur góður þarfa-
hlutur og leikföng í bland fyrir börn sem full-
orðna. — Auðsætt er, að margvísleg skemmtan
tók drjúgan saum úr athafnaleysi landlegu-
daganna. En það, sem sérstaklega er vert að
vekja athygli á, er sú menntun, sem menn
áttu kost á í verbúðinni, en þá mátti einkum
telja lestur, skrift og reikning til menntunar.
Eftir að klausturskólarnir voru úr sögunni,
voru engir aðrir skólar í landinu en þeir sem
voru á biskupsstólunum. —- En þá gleymist
jafnan að geta þess, að verstöðvarnar voru
skólar. Þar hlaut mikill fjöldi manna þá einu
tilsögn í þeim lærdómsgreinum, sem áður voru
nefndar og bjuggu að henni æ síðan sér og
öðrum til mikilla nytja.
Þessi þáttur vermennskunnar er miklu at-
hyglisverðari en ætlað hefur verið og á orði
haft. Ég tel enga goðgá að fullyrða, að á síð-
ustu þrem öldum hafi íslenzkir sjómenn yfir-
leitt verið betur menntaðir en títt gerðist með-
al starfsbræðra þeirra annars staðar á Norð-
urlöndum. Þótt verbúðirnar íslenzku líktust
fremur skepnuhúsum en manna, og væru
reyndar sumsstaðar sömu íverurnar, er nánast
ótrúlegt, að þar hafi verið skrifað jafnmikið
og um er vitað, og enn ótrúlegra, að við slík
skilyrði skuli hafa orðið til jafn fagurlega gerð
handrit og þau, sem enn eru varðveitt. Hér
er ekki rúm til að fjölyrða um þetta efni né
birta sýnishorn fullyrðingum mínum til stað-
festingar, enda mun það gert annars staðar
áður en langt líður.
Ég læt því einungis fljóta hér með tvær
myndir. Önnur sýnir skrá yfir þær bækur,
sem Jón Níelsson á Grænanesi á Gjögri hafði
þegar afritað árið 1840, (f. 1800, d. 1842), og
eru líklega að mestu leyti landlegustörf. Jón
reri víðar en frá Gjögri, m. a. oft úr Bol-
ungavík. — Ennfremur birtist hér mynd úr
aflaskýrslubók Halldórs Jónss. frá Miðdals-
gröf í Strandasýslu (f. 1871, d. 1912), en hann
skrifaði lengi slíkar skýrslur. — Geta má
þess, að enn eru varðveitt fögur handrit skrif-
uð í verbúðum um miðja 17. öld, þar sem sjó-
menn hafa verið að afrita skinnhandrit.
Margir sjómenn voru góðir hagyrðingar og
mörg ríman og ferskeytlan varð til í verbúð-
inni, þegar ekki varð komizt á sjó. Slíkur
kveðskapur var fljótur að berast um landið
sem eðlilegt var, þar sem jafnvel vermenn úr
sjö sýslum voru samtímis í sömu verstöðinni.
En með þeim barst og margs konar fróðleikur
69.
2. mynd. — Or aflskýrslubók Halldórs JónssonM
í Miðdalsgröf í Strandasýslu. — Lbs. 1S69S10< '"
69—71.
annar og varð viðar og fyrr kunnari en. el a'^
Ekki var að ófyrirsynju, að Bólu-Hjálna^
hafði orð á því, að íslenzkan væri „orðafG^
söm móðir“. Þegar aðrir Norðurlanda u
hafa í sínu sjómannamáli eitt eða tvö orð > ^
sama hugtakið eða hlutinn, ber við, að 1
lenzku sé þá um að ræða tug orða °S
jafnvel mun meira. v,ann
Ég árna Ægi langlífis án þess að ^
kembi hærur. Mér er hugleikið, að þelf’
280 — Æ G I R