Ægir - 01.09.1977, Blaðsíða 8

Lúðvík Kristjánsson:
Veiðimannaþjóðfélag - bændaþjóðfélag
i.
Ekkert mánaðar-
eða hálfsmánaðarrit
hefur komið jafn-
lengi út á íslandi og
Ægir, sem um þess-
ar mundir er sjötug-
ur. Árið 1959 birtist
sérstakt hefti af
honum, mjög mynd-
arlegt og var það
helgað hálfrar aldar
afmæli ritsins.
Ég sendi því þá örstutta árnaðarkveðju, og
verða þau orð ekki endurtekin hér. — En þeg-
ar ég nú minnist merkra tímaskila í ævi Ægis,
verður mér á að horfa um öxl, minna m. a. á
atburði rösklega tveggja alda gamla.
Tími upplýsingarstefnu 18. aldar snertir ís-
lenzkan sjávarútveg. Margir atburðir vitna um
það, þótt hér verði ekki til tíndir. Sú eik upp-
lýsingarstefnu 18. aldar hér á landi, sem ræt-
ur átti mestar og bezt laufgaðist, stóð vestur
í Hrappsey á Breiðafirði.
Flestir kannast. við Olaf Olavius, frá Eyri
í Seyðisfirði við Djúp, vegna Ferðabókar hans,
sem fyrst kom út á dönsku 1780, en var ekki
þýdd né gefin út á íslenzku fyrr en 1964. —
Ef við bregðum okkur vestur til Hrappseyjar
sumarið 1773, kann að hittast svo á, að við
rekumst þar á Olavius, manninn, sem þrem
árum fvrr hafði samið bækling á íslenzku
um fiskveiðar og fiskinet og fengið prentaðan
í Kaupmannahöfn. Einnig munum við þá líta
þar Magnús Ketilsson, sýslumann Dalamanna,
og sjálfan bóndann í Hrappsey, Boga Bene-
diktsson. Fyrir þeirra atbeina er þá komin
prentsmiðja til Hrappseyjar ásamt dönskum
prentara og sænskum stílsetjara. Þeir þre-
menningarnir íslenzku eru að ráða við sig að
gefa út tímarit, sem komi út mánaðarlega.
Jafnframt er ákveðið, að það skuli prentast a
dönsku og heita „Islandske Maanedstidener •
— Ástæðan til þess var ekki sú, að þeir væru
sérlega dansksinnaðir, heldur hafði Olavius
útvegað 200 áskrifendur í Danmörku.
Fyrsta hefti þessa rits kom út í október
1773. Olavius var skamma hríð viðriðinn
Hrappseyjarprentsmiðju, eða einungis eitt ar-
En starfi prentsmiðjunnar var þar með ekKi
lokið og eigi heldur útgáfu Mánaðartíðind-
anna, því að þau komu út í fjcgur ár. En
áhugi Olaviusar á íslenzkum sjávarútvegi
kjmnumst við fyrst og fremst í ferðabók hans
og ritgerðum í „Riti þess íslenzka Lærdoms-
listafélags", er byrjaði að koma út í KauP'
mannahöfn 1781.
Olavius mun aldrei hafa ritað neitt í Man
aðartíðindin, þótt hann ætti mestan þátt í a
hleypa þeim af stokkunum. Magnús Ketilsson
var ritstjóri þeirra alla tíð. Þótt hann værl
miklu hlynntari eflingu íslenzks landbúnaðar
en sjávarútvegs, er býsna mikill fróðleikur
ritinu um sjávarútveg, sem með engu nno
verður gengið fram hjá, þegar saga íslenzK
sjávarútvegs verður skráð. — Ástæðan
þess, að Mánaðartíðindin létu sig skipta þesS1
mál var sprottin af þeirri nýsköpun, sem um
það leyti var verið að reyna hér á landi í Þ®*!
ari atvinnugrein. ■— „Islandske Maanedsti ^
ender“ varð því fyrsti fréttamiðillinn, sem _
lendingar og Danir áttu kost á varðandi sjav
arútveg á íslandi.
En svo ég vendi kvæði mínu í kross og k°
að öðru, sem ætíð hefur farið býsna lágt, Þe&
ar rætt hefur verið um íslenzkar fiskveiðar
sjómennsku, og kunna að liggja til þess marB
ar ástæður. Sú skoðun hefur verið almenn, e
er enn, að íslendingar hafi í röskar tíu at
verið landbúnaðarþjóðfélag. Ég tel þessa s
greiningu ekki alls kostar rétta. Nær s
278 — Æ GIR