Ægir - 01.01.1979, Page 18

greina komi og geti skilað heildarávinningi að ríkið hafi
umráðarétt yfir fáeinum togurum sem það fæli reyndum
togaraútgerðarfyrirtækjum að annast rekstur á með skil-
yrðum um að þeim yrði beitt til hráefnisjöfnunar. Mér er
ljóst að i þessu sambandi þarf að huga að margvíslegum
vandamálum, sem m.a. snúa að áhöfninni en þetta verður
engu að síður að athuga á hlutlægan hátt.
Stjórn á löndunum fiskiskipa erlendis er einnig ein hlið
þessa máls. Reyndar hljóta menn yfirleitt að spvrja sig:
Hvað er til ráða um skipulagningu bolfisklöndunar? Ég
get upplýst, að fyrir um það bil mánuði hófst á vegum
sjávarútvegsráðuneytisins grundvallarundirbúningsstarf
varðandi hugmyndir að skipulagningu bolfisklöndunar
fyrir landið i heild.
Því bundnari sem við erum við óumbreytanlegt afla-
hámark, því betur verðum við að hyggja að nýtingu aflans
og verðmæti afurðanna. Á síðasta ári var fjárfesting í
fiskveiðunum sjálfum tvöfalt til þrefalt meiri en í fisk-
vinnslunni. Þetta hlutfall þarf væntanlega að breytast
verulega, þannigað framkvæmdir miðist öðru fremur við
það að vinna aflann til fyllstu nýtingar. Einnig uggir
mig að stopult og ónógt vinnuafl hafi komið niður á
nýtingunni, þar sem afkastageta veiða og vinnslu hefur
verið aukin örar en samræmist mannafla á staðnum. í
fiskvinnslunni má magn ekki sitja í fyrirrúmi fvrir gæðum,
og fjárfestingu er illa varið til að auka afkastagetu, ef
Jafnvægi milli veiða og vinnslu
aðstöðu til nýtingar er ábótavant. Hér þarf einnig að
huga að fiskmati og hinu vandasama ábyrgðarstarfi
fiskmatsmanna, einnig að vali veiðarfæra. útivistartima
fiskiskipa og öðru því, sem úrslitum ræður um gæði og
nýtingu aflans.
Vík ég þá að fjórða meginatriðinu. tilkostnaði og þar
með afkomu í sjávarútvegi. Þegar við erum bundnir við
aflahámark, sem í flestum tilvikum er svo lágt, að lítil
hætta er að hið leyfða magn af fiski beri undan okkar
vel búna veiðiflota. þá dugir ekki skipulagslaust kapp-
hlaup um aflann, heldur hitt að taka hann og vinna með
sem minnstum tilkostnaði. Sem dæmi má nefna síldar-
vertíðina, þar sem augljóslega hefði verið hagkvæmara að
búa færri skip til veiðanna.
Á ýmsum öðrum veiðum er við hið sama að fást, að
flotinn er óþarflega stór og dýr, og skerðist þá nýting
hans, og þar með arðsemi fjárfestingarinnar. með afla-
takmörkunum.
Hitt er einnig kunnara en lýsa þurfi, að sérstakur
rekstrarvandi fiskvinnslunnar á tilteknum stöðum. sér-
staklega á Suðurnesjum, stafar að verulegu leyti af fjár-
festingu í afkastagetu, sem nýtist ekki við aðstæður eins
og þær eru nú orðnar. þar sem aflatoppur \ etrar\ ertíðar-
innar er að mestu leyti úr sögunni. Hér þarf að huga að
leiðum til þess að ná betra jafnvægi milli veiða og vinnslu.
í fvrstunni hlýtur það að rniða að þ\í annars \egar að
jafna á skvnsamlegan hátt því sem á land berst og hins
vegar að ,,frysta“ óarðbæra umframafkastagetu með þ\ í
m.a. að hjálpa mönnum til að hætta. eins og það hcfur
verið orðað. Þar er þó við mörgum vanda að sjá. Upp-
byggingin hér var á sínum tíma miðuð \ ið vinnu aðkomu-
fólks að verulegu leyti. og er í sjálfu sér ekki eftirsjá að
því skipulagi. en á hinn bóginn má ekki kreppa svo að. að
atvinnu heimamanna sé stefnt í voða eins ag nú hefur
gerst. F.innig getur skort fjárfestingu í æskilegustu tækni.
skipulagi og búnaði, þótt afkastageta sé meiri en nóg og i
þessum efnum skortir einmitt á hér á þessu svæði. og er
þá sú aðferð síður en svo einhlít að sníða fisk\ innslunni
stakk eftir vexti með því að skrúfa fyrir fjármagn.
Það á raunar ekki aðeins við um hinn sérstaka vanda
Suðurnesja, heldur á miklu fleiri sviðum veiða og \ innslu,
að þörf er á nýrri fjárfestingu til hagræðingar, betra skipu-
lags og bættrar nýtingar, jafnvel þótt afkastageta sé full-
nóg fyrir. og er þá vandi að halda svo á. að hún séekki enn
aukin langt um skör fram. Hitt er einnig víða staðbundin
vandi, að afkastageta veiðiflotans og einstakra vinnslu-
greina hafi misvaxið. og er þá jafnan nærtækast að sam-
ræma upp á við, stækka frystihúsið til að fullnýta aflann.
eða stækka bræðsluna til samræmis við frystihúsið, eða
bæta við togara til að fullnýta afkastagetuna í landi.
Þessa togstreitu könnumst við við. En nú erum \ ið s\o á
vegi stödd. að þörf er aðhalds i þessu efni. Það er
slæniur búskapur með atvinnutækifæri að auka afkasta-
Samnýting fiskiskipa
getu umfram atvinnuþörf heimafólks, og þarf heldur að
leita annarra leiða, t.d. samnýtingar fiskiskipa. Vissulega
stefnum við að því að byggja fiskstofnana upp á nýtil auk-
ins afraksturs, og er það nokkur huggun í fjárfestingar-
málunum að sjá fram á bætta nýtingu afkastagetunnarað
nokkrum árum liðnum. Hitt má svo kalla grátlega
huggun, að vannýtt fjárfesting er ekkert einkavandamái í
sjávarútvegi heldur kemur berlega fram víðar í þjóð-
félaginu, enda féll þó ekki í sjávarútvegsins hlut nema um
tíundi hluti af heildarfjárfestingu landsmanna á síðasta
ári. En hitt er jafnóþægilega satt fyrir þ\ í. að hin mikla
fjárfesting undanfarinna ára í sjávarútvegi og vand-
kvæðin á fullri nýtingu hennar eru í bráð mjög tilfinnan-
legt vandamál við þau skipulagsverkefni sem ég og þið
stöndum nú framrni fyrir. En til þess eru vandamálin að
leysa þau. og ég endurtek, að ég vænti mikils af sam-
starfinu við ykkur og umbjóðendur ykkar.
6 — ÆGIR