Ægir - 01.01.1979, Page 31

Ríkarð Jónsson:
Afkastagetan í
hraðfrystiiðnaðinum
Afkastagetan í hraðfrysti-
iðnaðinum bvggist að sjálf-
sögðu á mörgum og mis-
munandi þáttum. Auk hrá-
efnisöflunarinnar. sem aðrir
munu gera hér skil. eru
hinir veigamestu: Nýting
húsa og búnaðar þeirra.
möguleikar á vinnuafli og
markaðsaðstaðan fyrir fram-
leiðsluna. Þessarra þriggja
þátta mun hér verða getið
að nokkru.
Til þess að reyna að gera sér ljóst hver hámarksaf-
kastageta allra frystihúsa landsins er. þarf að gefa sér
ákveðnar forsendur. sem geta verið ákaflega mismunandi
og því gefið breytilegar útkomur. Þær forsendur. sem hér
verða notaðar eru þessar:
1. Gert er ráð fyrir fullri mönnun við algengustu vinnslu
í öllum frystihúsunum.
2. Reiknað er með að unnið sé á staðalafköstum 100%
8 tima á dag í 250 daga á ári.
3. Reiknað er með ákveðinni fiskstærð og tilteknu
ástandi hráefnis, svo sem um aðskotahluti. sem hreinsa
þarf úr.
4. Athugun þessi bvggist á vitneskju um nokkur hús. en
þau eru síðan umreiknuð i landsstærð á grundvelli
þjóðarauðsmats frystihúsa. Athugunin sýnir 15 lestir
af óslægðu hráefni á móti I. millj. kr. í fjárfestingu
í þjóðarauðsmati.
5- Þjóðarauðsmat allra frystihúsa landsins er í september
1978 24.7 milljarðar króna. Frá þeirri upphæð eru
dregnir 2 milljarðar króna, sem er að vísu hrein ágisk-
unartala, en sem er áætluð fyrir þær fjárfestingar, sem
nýtast ekki þegar aðalstarfsemi er í fullum gangi. Má
þar nefna fjárfestingar.vegna humarvinnslu. sildar- og
loðnufrvstingar o.fl. Fjármagn í notkun er því áætlað
22,7 milljarðar króna.
Niðurstaðan um afkastagetuna miðað við framan-
greindar forsendur er því 340.500 lestir hráefnis á ári. Ef
við síðan reiknum með 10 stunda vinnudegi og núverandi
launatilhögun verður afkastagetan 420 þúsund lestir. Ef
öll frvstihúsin tækju upp ákvæðisvinnukerfi, yrði afkasta-
getan með 8 stunda vinnudegi 380 þúsund lestir og 470
þúsund lestir með 10 stunda vinnu. Þarna er reiknað með
að nú séu um 70% af framleiðslunni unnin í húsum með
ákvæðisvinnukerfi. Ef það væri tekið upp í hinum
húsunum mundi framleiðsla þeirra aukast um 30-40%.
Ef vinnutími væri lengdur frekar með vaktavinnu, þá
mundu t.d. tvær 8 stunda vaktir í ákvæðisvinnu koma
afkastagetunni uppí 760 þúsund lestir á ári.
Hráefni til frystingar og nýting afkastagetu hefur verið
eftirfarandi árin 1976-1978:
Meðal- Meðal-
Hráefni % af af- stundafj. stundafj
lestir kastagetu. á dag á ári
1976 289.772 85.10 6.8 1702
1977 310.759 91.27 7,3 1825
1978 (jan/júlí) 218.661 110.01 8;8 2200
Ástæður hinnar miklu nýtingaraukningar 1978 eru að
mestu vegna þess. að þar er aðeins um fyrri hluta ársins
að ræða. en þá er yfirleitt betra nýtingarhlutfall en fyrir
árið í heild.
Mesta nýting einstaks húss mun nú vera um 3.300
stundir á ári miðað við staðalafköst 100%, en minnsta
nýting rúmlega 1.000 stundir reiknað á sama hátt. Besta
nýting afkastagetu er þar sem 2 eða fleiri togarar leggja
upp afla hjá sama fyrirtæki og unnið er í ákvæðisvinnu.
Lökust er nýting þar sem eingöngu er bvggt á afla minni
báta og unnið í tímavinnu.
Hver svo sem hin rétta fræðilega afkastageta frysti-
húsanna er, verður henni sjálfsagt aldrei náð. Aflamagn
er alltaf það breytilegt eftir árstímum og auk þess háð
tilfærslum milli landshluta. að afkastagetu kann að skorta
á einum stað meðan vannýting er á öðrum. Þessa ann-
marka verður þó hægt að laga að einhverju marki með
miðlun hráefnisins.
Þeir útreikningar. sem hér hafa verið settir fram, eru
byggðir á núverandi markaðsvali, framleiðsluvali og
þeirri áherslu, sem nú er lögð á nýtingu hráefnis. Þróun
þessara þátta getur gerbreytt öllum aðstæðum.
Ekki skal hér farið út í töluleg atriði varðandi það
aukna vinnuafl, sem þarf til að ná fram aukinni af-
kastagetu frystihúsanna, heldur aðeins drepið á nokkrar
almennar staðreyndir.
Það hlýtur að skipta meginmáli hvernig rekstursaf-
koma og rekstursaðstaða húsanna í heild er og hve vel
þau geta búið að starfsfólki sínu um atvinnuöryggi,
vinnuaðstöðu og umhverfi svo og afkomumöguleika.
Þessi starfsgrein hlýtur alltaf að keppa við aðrar, og
því aðeins að hún sé samkeppnisfær um framangreind
atriði. getur hún vænst þess að fá nægilegt og gott
starfslið. Vitað er. að á stöðum þar sem best hefur tekist
að jafna hráefnisaðstreymið og unnið er í ákvæðisvinnu,
sækir fólk fremur í fiskvinnu en önnur störf. Á öðrum
ÆGIR — 19