Ægir - 01.11.1979, Blaðsíða 34

við um síðarnefndu sóknarmælinguna. Að vanda-
málum í þessu sambandi verður nánar vikið í næsta
kafla.
Hliðstæð vandkvæði og í sambandi við sóknar-
mælingu koma upp, þegar reynt er að taka friðunar-
aðgerðir með í reikninginn. Hér skal farið fljótt yfir
sögu: Aukin eða minnkuð friðun smáfisks er í þessu
líkani skilgreind sem hlutfallsleg breyting á fisk-
veiðidánarstuðlum yngstu árganganna miðað við
stuðla þeirra elstu.
Mynd 7, miðferill, sýnir áætlaða fiskveiðidánar-
stuðla þorsks eftir aldri undir lok tímabilsins 1974-
1977, þ.e.a.s. þá sem samsvara grunnsókninni 100.
í reiknilíkaninu er notaður svonefndur friðunar-
stuðull, táknaður með a á myndinni. Friðunarstuð-
ullinn færir mynstur myndarinnar til, upp eða niður.
Gildið a = 100 samsvarar óbreyttri friðun, en hana
má síðan auka upp í mesta leyfða gildi a = 200 eða
minnsta leyfða gildi a = 50. Það er sjálfsögðu hrein
ágiskun höfundar, að beiting e.k. friðunaraðgerða
geti leitt til þess, að fískveiðidánarstuðlar færist til
á þann hátt sem hér er gefið í skyn. Hér er því um
grófa en væntanlega ekki fjarstæðukennda ímynd af
raunveruleikanum að ræða.
Hámörkunarútreikningarnir voru endurteknir
en með þeirri takmörkun að ekki var talið kleift
að hafa nein áhrif til að auka eða minnka friðun-
araðgerðir í ofangreindum skilningi. Sóknar-
stærðir breytast lítt frá grunnniðurstöðu en nokkrar
tilfærslur verða í afla og afkomu milli ára. Heildar-
afkoman verður að sjálfsögðu nokkru lakari en í
grunnniðurstöðu.
5. Um tekju- og kostnaðarliði
Eins og áður sagði miðast flestir tekju- og kostn-
aðarliðir við athugun, sem gerð var af Þjóðhags-
stofnun á þeim efnum. Verðlag er ársins 1977. Tekju-
póstar liggja nokkuð ljósir fyrir. Þar er gengið út frá
meðalútflutningsverðmæti þorskafurða 1977, m.v.
afla upp úr sjó. Það er því í grunnforsendum ekki
gert ráð fyrir breytingu á því meðalverði í framtíð-
inni. Kostnaður við vinnslu ætti heldur ekki að orka
mikils tvímælis.
öllu meiri vandkvæði eru á því að meta útgerðar-
kostnað. Framar í greininni hefur verið fjallað um
þetta atriði. Vandinn er að nokkru leyti í sambandi
við það að fleira aflast en þorskur, þannig að matsatriði
er hvað skal færa þorskveiðum til gjalda. Ónákvæmnin
eykst þó þegar horft er fram í tímann og afli breytist
á sóknareiningu. Nú er í útgerðarkostnaði að vísu
bæði tekið tillit til aflatengds og sóknartengs kostn-
aðarþáttar, en ekki er tryggt, að kostnaðarmyndm
verði alls kostar rétt, ef afli á sóknargreiningu breyt-
ist (þ.e. eykst) verulega frá því sem verið hefur.
Sem fyrr hefur hér verið reynt að svara efasemd-
um um ágæti þess að draga úr sókn. Með ferlum 1 a
mynd 5 er sýnd niðurstaða þar sem gert var ráð fynr
því, að sóknarkostnaður breytist helmingi hægar en
sóknin sjálf. Samkvæmt niðurstöðum þeirra ætti að
stefna að svipuðum samdrætti sóknar og fram kem-
ur í grunnniðurstöðu en fara nokkru hægar í sakirn-
ar.
I reiknilíkaninu er stærð flotans mæld í sóknar-
getu hans, og gert ráð fyrir að þorskveiðiflotinn i
ársbyrjun 1978 hafi ekki getað afkastað sókn um*
fram það sem þá var. Gert er ráð fyrirákveðnu hlut-
fallslegu úrfalli flotans (þ.e.a.s. sóknargetunnar)-
Þrátt fyrir sóknarsamdrátt skv. grunnniðurstöð-
unni kemur að því að endumýja þarf flotann. Það
verður á 9. ári áætlunartímabilsins, þ.e.a.s. árið
1986. Á undan eru þá gengin nokkur aflagóð ár (sja
mynd 3), þar sem afli á sóknareiningu er veruleg3
meirien 1977. í samræmi við það, semáðurvarsagt.
er það veruleg einföldun að setja (lágmarks)flota'
stærð í beint hlutfallslegt samband við sóknarmagm
þegar svo er ástatt. í raun og veru þyrfti því aö
stækka (eða a.m.k. endumýja) flotann þegar í upp'
hafi góðærisins, t.d. 1982. Ekki em tök á því í þessu
reiknilikani að fara hér nær raunveruleikanum, en
umrædd skekkja er efasemdarmönnum um sóknar'
minnkun fremur í vil: það verður hagkvæmara en
ella að draga minna úr sókninni fyrstu árin og ný*3
þá betur flota sem ekki þarf að greiða stofnkostnað
af.
Hlutverki "félagslegs kostnaðar” í þessu reiknilík'
ani hefur þegar verið lýst: hann á að orka letjandia
örar sóknarbreytingar. Sé honum sleppt og leitað a
hámarki heildarnúvirðis þorskútvegsins kemur 1
ljós, að æskilegast sé að leggja þorskveiðar niðurár'
ið 1978 og leyfa stofninum að ná sér, á meðan þjóðxn
lifði á erlendum lánum! Slík stefna er vitaskuld út i
hött og er því ekki kynnt hér frekar.
í grunnforsendum er þessi félagslegi kostnaðuf
látinn vera í hlutfalli við kvaðrat sóknarbreytingar3
milli ára. Séu til dæmis bomir saman þeirtveir kost'
ir að minnka sóknina 1978 um 10% eða 20%, þá er
síðari kosturinn talinn valda fjórfalt meiri félagsl^S'
um kostnaði. Skv. grunnniðurstöðu reiknast félags
legur kostnaður af 12% sóknarminnkun 1978 vera
um 1% af búsílagi þorskútvegsins.
Með þvi að auka vægi þessa kostnaðarliðar má a
sjálfsögðu hemja sóknarminnkunina verulega. Fer
662 — ÆGIR