Ægir - 01.08.1985, Side 18

Togaraútgerð
Togarar eru stórvirkustu veiði-
tæki sem íslendingar hafa hagnýtt
sér til þorskveiða. Ef kolanámur
og stáliðjuver skópu iðnbylting-
una í Englandi, þá má segja að
togararnir hafi staðið að iðnbylt-
ingu á íslandi í upphafi þessarar
aldar. Togaraútgerð er og hefur
verið æðsta form útgerðar hér á
landi. I henni er bundið mesta
fjármagnið, en einnig mesti afl-
inn og mesti arðurinn ef vel
gengur.
Togaraútgerð á ísafirði á sér
langa en skrykkjótta sögu. Oft-
sinnis hefur útgerð ísfirðinga náð
upp á það stig, en jafnharðan
lagst niður aftur þegar þrengdist
um afla eða fjármagn. Yfirleitt
helst það tvennt í hendur. Það er
ekki fyrr en með tilkomu skut-
togara eftir 1972 að ísafjörður
verður virkilegur togarabær.
Jarlinn
Fyrsti ísfirski togarinn, Jarlinn,
var keyptur til bæjarins 1913.
Hann var 119 lesta botnvörpu-
skip frá Englandi, smíðað 1906.
Eigandi Jarlsins var „Fiskveiða-
hlutfélagið Græðir" og stóðu að
því nokkrir af helstu athafna-
mönnum í bænum. Fremstur í
flokki fór þar Einar Jónsson frá
Garðsstöðum. Togarinn gekk til
veiða frá ísafirði næstu árin, en
þegar vöruskortur vegna áhrifa
heimsstyrjaldarinnar fyrri fór að
segja illilega til sín var hann
seldur til Reykjavíkur í árslok
1916. Jarlinn var svo seldur til
Frakklands árið eftir, eins og
helmingur togaraflotans á þeim
tíma. Lauk þar með fyrstu tilraun
til togaraútgerðar á ísafriði.
Hávarður og Hafsteinn
Eftir heimsstyrjöldina fyrri efld-
ist áhugi manna á togaraútgerð á
ný. Slæmur fjárhagur ísfirskra
útvegsmanna eftir „síldarkrakk-
ið" 1919 gerði þó lítið úr stórum
áhugamálum. Það var síðan árið
1924 að tvö togarafélög voru
stofnuð í bænum. Togarafélag
ísfirðinga nefndist annað og voru
forystumenn þess Tryggvi Jóa-
kimsson og Helgi Guðmundsson,
útibússtjóri. Hávarður ísfirðingur
hét togarinn, sem félagið gerði út
allt fram á miðjan fjórða áratug-
inn.
Hitt togarafélagið nefndist
Græðir, eins og það fyrsta hér í
bæ. Aðalmenn þess voru Jón
Auðunn Jónsson og Sigurjón
Jónsson, umsvifamenn á ísafirði í
þá daga. Togari Græðis kom
einnig 1925og varnefndur„Haf-
steinn". Ekki var Hafsteinn
skráður á ísafirði þó hann legði
þar oftast upp og hefði þat 3
aðstöðu, heldur var hann skráðLir
á Flateyri til að byrja með. O11'
þessu pólitfskur flokkadráttur '
bænum, en eigendurnir voru
fhaldsmenn, en forystumem1
kaupstaðarins voru jafnaðar-
menn. Hafsteinn varseldursuðar
árið 1936.
Hávarður ísfirðingur dugð'
heimabyggð sinni öllu betur-
Togarafélagið lenti að vísu í erfið'
leikum eins og önnur slík í krepP;
unni upp úr 1930 og komst loks'
greiðsluþrot. Bærinn tók þá
útgerðinni, fyrst með togarann a
leigu, en stofnaði síðan hlutafé'
lag um rekstur hans, Hávarð ht-
Töp urðu mikil á togaranum, e<]
forystumenn bæjarins vilr^
sporna gegn auknu atvinnuley5'
með útgerð hans, þó svo gre'03
þyrfti með honum úrsjóði bsejar
búa. Töldu þeir betra að haldaýt1
stórvirku atvinnutæki, en láta
atvinnuleysið læsa kló sinl1'
dýpra í líf almennings. Árið 193
var stofnað nýtt félag um rekstur
togarans af bænum, kaupfélaH
inu og einstaklingum. Hét Þ‘lð
Skutull, og var togarinn skírðl'j
upp eftir hinu nýja félagi. Skutu
„Jarlinn , fyrsti togarinn, sem ísfirðingar eignuðust.
438-ÆGIR