Ægir - 01.11.1986, Blaðsíða 40

skipshöfn verið vinnumenn hans,
sem hann greiddi nokkur ærgildi
í kaup og föt og fæði.
Þegar talað er um hluti, þá eru
það hlutir skipshafnar jafnir
fjölda háseta og formaðurinn
hafði 1 Vi hlutogskipið 1,1 Vi eða
2 eftir stærð. 1200 í hlut á tein-
æringi hafa þá verið 14400 fiskar,
eða 380 vættir, sem þá svaraði til
109 kúgilda eða jarðarhundraða
á skreiðarverði 15du aldar.
En aflinn var misjafnari á hand-
færaöldunum en hann hefur
nokkur tímann orðið á tímum
mikillar sóknar. Það skiptust á
mikil aflaár og svo önnur álíka
mörg alger ördeyðuár. í
góðærum í sjónum óx stofninn.
Þar sem grisjun var þá lítil af
völdum sóknar, gerféll þessi stóri
stofn, þegar hann fékk á sig hörð
ár. Þetta var eins til landsins með
sauðkindina. Menn fjölguðu
kindum sínum í góðærum, eins
og landið þoldi mest, og sauðfé
stráféll þegar harðnaði í ári.
Margar vertíðir gátu komið í
röð, svo að ekki væru nema
nokkrir fiskar í hlut á fengsælustu
miðunum, eins og við Faxaflóa
og vestanlands.
Árferðisannáll 15du aldar er
mjög slitróttur, ogenginn um afla-
brögð, en það verður að gera ráð
fyrir svipuðum aflasveiflum og á
áraskipaöldunum yfirleitt. Það er
ein lína um aflabrögð í árferðis-
annál 15du aldarinnar og hún er
af árinu 1424 en þá er sagt að
verið hafi „fiskjarlítið." í „Sailing
trawlers", sögu úthafsveiða Eng-
lendinga með lóðir og botnvörpu
er sagt að góður afli hafi verið við
ísland á Tudortímanum, en það
er þá á tímabilinu 1485-1603, en
það þykja okkur strjálar fréttir, og
vildum gjarnan eiga þær nánari.
Það mun lengst af hafa verið talin
sæmileg vertíð 3-400 til hlutar.
Slík vertíð hefði gefið landeig-
anda, sem átti skip fyrir landi,
sexæring, áttæring eða teinær-
ing, góðartekjur, ekki sístef hann
átti mörg slík skip. í fyrri grein var
þess getið að hinir grónu höfð-
ingjar, sem áttu jafnan mörg skip
fyrir landi, eins og Vatnsfirðingat
og Skarðverjar, urðu forríkir a
15du öld og í þeirri grein fjallað
um þau þjóðarmistök að nota
ekki þessa öld til að gera fisk-
veiðar af sjálfstæðum atvinnu-
vegi, í stað þess að halda þeim
áfram sem undirgrein landbún-
aðar. Vatnsfirðingurinn Björn ríki
Þorleifsson hirðstjóri, kvæntist
Ólöfu ríku Loftsdóttur á Skarði og
með því rann saman auður Vatns-
firðinga og Skarðverja og varð af
mesti auður einnar ættar á ls-
landi, og hann varfenginn af fisk-
veiðum.
Guðmundur Arason á Reyk-
hólum, sem kvæntur var systur
Björns ríka, og rak mikil viðskipt'
við Englendinga, átti orðið 6
höfuðból og með þeim 135 ut-
jarðir og var jarðareign hans
metin á 3217 jarðarhundruð og
jafnt varauður hans mikill í lausa-
fé, (búfénaði og skipum) °S
ógrynni fjár var hann sagður eiga
í peningum. Af þessari jarðareign
má sjá hvert hann rann gróðinm
þeirra höfðingja, sem áttu mörg
skipfyrir landi sem láaðgjöfulum
miðum, þeir hefðu vel haft efni 3
því að láta smíða sér duggur og
leggja þannig grundvöll að fisk'
veiðum, sem sjálfstæðri atvinnu-
grein. En það varð ekki, sem fyrr
segir að smíðaðar væru eða
keyptar duggur, ekki einu sinn'
að bátaflotinn væri endurnýja°j
ur. 1425 segir Hannes hirðstjon
að íslendingareigi ekki annaðen
smábáta, af því að land þe'rr®
skorti algerlega við, sem hæfur
sé til bátasmíði. ,
Ef gert er ráð fyrir að lest a
skreið hafi á 15du öldinni lagt sl§
á 20 sterl.pd. á enska markaðn
um, (sbr. síðar um enska marka s
verðið) og fiskidugga ensk ha
fullbúin, þ.e. með rá og re'^í?g
veiðarfærum, kostað um
sterl.pd. þá hefðu nægt 20-
680-ÆGIR