Ægir - 01.10.1991, Blaðsíða 40

540
ÆGIR
10/9'
Dansk-íslenskar hafrann-
sóknir í Noröurhafi 1987-1991
Þessi grein átti að fjalla lauslega
um alþjóðahafrannsóknir í Norður-
Grænlandshafi sem íslendingar
tóku þátt í á rannsóknaskipinu
Bjarna Sæmundssyni í september
ár hvert 1987-1991. Mörg þjóð-
lönd tóku þátt í rannsóknunum,
Bandaríkin, Kanada, Noregur,
Finnland, Danmörk, Þýskaland,
Pólland, Sovétríkin, Frakkland,
Holland, Bretland og ísland.
íslendingar unnu í nánu sambandi
við Dani að þessu verkefni.
Tilgangur rannsóknanna var að
kanna samspil hafíss, sjávar og
lofthjúps og áhrif þess á veðurfar,
sjávarskilyrði og lífríki á svæðinu.
Hafsvæðið á milli Austur-Græn-
lands, Svalbarða eða Spitsbergen
og Jan Mayen er einkar áhugavert
í þessum efnum. Þar ríkja kaldir
og heitir hafstraumar, hafís og
djúptæk lóðrétt blöndun, allt at-
riði sem standa í nánu.sambandi
við lofthjúpinn.
íslendingar og Danir lögðu
áherslu á syðsta hluta hafsvæðis-
ins, þ.e. frá Jan Mayen að Græn-
landssundi (2. mynd). Það svæði
hefur verið nefnt jaðarsvæði og er
það hulið hafís mikinn hluta árs og
berst hann hingað til lands um
svæðið (3. mynd). Slóðin ereinnig
mikilvæg fæðuslóð fyrir loðnu (4.
mynd) og hval.
Með samstilltu átaki og full-
komnustu rannsóknatækjum þátt-
tökuþjóðanna fengust upplýsingar
sem ekki var hægt að afla sam-
tímis áður. Þannig fékkst grund-
völlur fyrir líkani að náttúruferlum
á þessu svæði og þá að skilja betur
en áður breytingar á ýmsum
þáttum veðurfars, sjávarástands,
hafíss og lífríkis á íslandi og
íslandsmiðum.
Meginþættir rannsóknanna á
Bjarna Sæmundssyni voru þessir:
Hita- og seltumælingar, mæl-
ingar á næringarefnum og súrefnÞ
Ijósmælingar, áturannsókn'T
þörungarannsóknir, veður- og ha
ísathuganir, mælingar á geisM'
virkum efnum og súrefnis- °8
vetnissamsætum, fuglarannsókm'
og síðast en ekki síst áralangar
straummælingar með neðansjav
arlögnum.
Margar rannsóknastofnani' a
íslandi og í Danmörku lögðu hön
á plóginn. Á íslandi voru þa
Hafrannsóknastofnunin, Veður
stofa íslands, NáttúrufræðistofnjJ11
íslands, Háskóli íslands, Geisa
varnir ríkisins og Landhelgisg®5
an. í Danmörku voru það: Cr*n
lenska hafrannsóknastofnun|n'
Háskólinn í Kaupmannahö"1'
Geislavarnir ríkisins, Veðursto an
og Sjómælingar ríkisins. Auk þe55
naut dansk-íslenska verkefm
stuðnings frá mönnum og st0
unum í Hollandi, Noregi, Þýs'a
landi, Bretlandi og Bandarikjen
um.
3. mynd. Hafísbrúnin á hafinu við Island nú á tímum. Vinstri helmingur myndarinnar sýnir legu hafísbrúnarinnar ao ^rjf
þ.e. minnstu útbreiðslu (I), meðallag (2) og mestu útbreiðslu (3). Hægri helmingur myndarinnar sýnir hafisinn ^ ( (j
minnstu útbreiðslu (I), meðallag (2), mestu útbreiðslu (3), og auk þess mestu útbreiðslu á sögulegum tíma (4), etns
1695 (lón Eyþórsson og Hlynur Sigtryggsson 1971).