Tímarit lögfræðinga - 01.12.1985, Side 45

Aðeins er heimilað að fjölfalda stutta þætti úr hverju riti, að hámarki
35 síður eða 20%. Fjölföldunin er aðeins heimil til bráðabirgðanota en
ekki til geymslu í birgðum. Tilgangurinn með þessum ákvæðum var að
sjálfsögðu sá að reyna að koma í veg fyrir hættu á að fjölföldun í skól-
um dragi úr útgáfu bóka.
I framkvæmd höfðu margir skólar, einkum menntaskólar, hafist
handa um útgáfu á alls konar ritverkum í ljósriti, einkum á sviði bók-
mennta, og eru til fjölmörg ljóðasöfn þannig út gefin og sýnisbækur
óbundins máls.
Þá var kveðið svo á að stofna skyldi sérstök samtök rétthafa og sam-
þykktir þeirra skyldu staðfestar af menntamálaráðuneytinu. Samtök
þessi skulu m.a. ábyrgjast að ekki komi kröfur á ríkissjóð frá einstök-
um rétthöfum vegna fjölföldunar í skólum.
Þá var kveðið á um gerðardóm sem skyldi ákveða annars vegar gjald
fyrir afnot í skólum frá gildistöku höfundalaga nr. 73/1972 til 1. sept.
1982 og hins vegar fyrir tímabilið 1. sept. 1982 til 1. sept. 1984. Enn-
fremur skyldi gerðardómur áætla fjölda eintaka.
Niðurstaðan varð sú að gjald fyrir afnot fram til 1982 var ákveðið
kr. 6.000.000, en árlegur gjaldskyldur blaðsíðufjöldi 1982-83 og 1983-
84 61/2 milljón hvort ár og gjald á blaðsíðu kr. 0,40 miðað við verðlag
í maí 1984.
Með þessum sanmingi hafa verið sætt þau andstæðu sjónarmið sem
ég gat um í upphafi. Skólanemendum öllum eru tryggð nauðsynleg af-
not af vernduðum verkum og þar með óheftur aðgangur að hugmynd-
um, en jafnframt er höfundum og bókaútgefendum tryggt nokkurt end-
urgjald í stað þess taps sem slík fjölföldun er líkleg til að valda þeim.
Rétt er að lokum að minnast lítilléga á höfundarréttargjald þaö sem
lagt er á öll hljóð- og myndbönd og tæki til upptöku á slík bönd, en
gjald þetta rennur til samtaka rétthafa. Sú breyting var gerð á höf-
undalögunum með 1. nr. 78/1984 að aukið var tveimur málsgreinum við
11. gr. laganna. Fjallar sú fyrri um höfundarréttargjaldið og stofn
þess en sú síðari um Innheimtumiðstöð samtaka rétthafa. Lagabreyt-
ing þessi öðlaðist gildi 13. júní 1984.
Tilefni lagabreytingar þessarar var einkum það að með breyttri og
bættri tækni varð æ auðveldara og ódýrara að taka upp til afnota
vernduð verk sem flutt höfðu verið í útvarpi eða sjónvarpi eða gefin
höfðu verið út á hljómplötum, tónböndum eða myndböndum. Eftir því
sem fleiri eignuðust slík upptökutæki jukust afnot af verkunum og'
flutningi þeirra án nokkurs endurgjalds. Fram til 1984 höfðu bæði höf-
undar og flytjendur svo og framleiðendur orðið að sætta sig við þessi
251