Ægir - 01.01.1995, Side 30

ÚR FÓRUM FISKIMÁLASTJÓRA
Þorskveiðar
Áramót eru mönnum oft tilefni út-
tektar á stöðu mála og mats á þeim
leiðum sem farnar voru og hvaða slóð-
ir skuli feta áfram svo málin þokist
áleiðis. Áramótin nýliðnu voru hér
ekki undantekning og birtust í fjöl-
miðlum annálar, sem greindu frá öll-
um þeim atburðum sem fréttnæmir
þóttu á árinu 1994, og greinar þar sem
þjóðmálin og heimsmálin voru brotin
til mergjar.
Fiskifélagið lagði sitt lóð á þessar
vogarskálar og birti í fréttatilkynningu
spá um sjávaraflann á árinu 1994 og
birtist hún á öbrum stað hér í blaðinu.
Endanlegar tölur ársins 1994 liggja ekki
fyrir, en af þeim brábabirgðatölum sem
fylgja þessu blaði er ljóst að spá Fiskifé-
lagsins er nokkuð nærri lagi. Það sem
einkenndi spá Fiskifélagsins umfram
annab er hinn gríðarlega mikli sam-
dráttur sem orðið hefur í þorskveiðum
íslendinga á heimamiðum. Ársaflinn er
áætlaður rétt rúm 170 þús. tonn og
þarf að fara allt aftur til ársins 1951 til
að finna samsvarandi þorskafla íslend-
inga og þar sem við yrkjum nú einir ís-
landsmib þá þarf aftur til ára síðari
heimsstyrjaldar til að finna samsvar-
andi tölur um heildarafla á íslandsmið-
um. En svo einkennilega vill til að
meðalafli áranna 1939 til 1943 er um
172 þús. tonn og eru þetta aflaminnstu
árin í þorski á íslandsmiðum eftir 1920.
í umfjöllununni um friðun þorsksins
hefur verið rætt um hina miklu friðun
sem var í stríðinu og þá aflagengd sem
varð eftir þá fribun. Við stefnum nú í
minni veiði á þorski en var þá. Það þarf
ekki ab tíunda fyrir lesendum Ægis all-
ar þær breytingar sem oröið hafa á
fiskiskipaflotanum síðan 1940 og þann
mun sem er á sókninni á árinu 1951 og
árinu 1994. Því er einfaldlega ekki sam-
an að líkja.
í ljósi þessara sögulegu staðreynda er
eðlilega gerð sú krafa að menn setjist
niður og endurmeti þá stöðu sem nú er
uppi og kanni með opnum huga hvort
eitthvað hafi verið metið rangt eða gert
rangt, eða hvort við einfaldlega búum
við þær náttúrulegu aðstæður að við
getum ekkert gert annað en draga enn
frekar úr veiðum okkar á þorskinum
eins og allt bendir til ab verði næstu til-
lögur fiskifræðinga og hafa í reynd ver-
ið settar fram í formi tillagna um lang-
tímanýtingu þorskstofnsins.
Ef skoðaðar eru þær reynslutölur
sem fyrir liggja um nýtingu þorsk-
stofnsins frá árinu 1920 kemur í ljós
að meðalveiðin á ári er um 356 þús.
tonn og hefur nokkrum sinnum farið
yfir 500 þús. tonn og verið áratugum
saman yfir 400 þús. tonn. Hvað er það
sem veldur því að viðkomubrestur
verður í þorskstofninum? Eru upplýs-
ingar okkar um lífshætti og lífsvenjur
fiska þab góðar ab við getum ályktað
eins og við gerum? Fiskifræðingarnir
eru sjálfir ekki sammála um allar for-
sendur til ráðgjafar og hegöun fiska er
stöbugt að koma fiskifræöingum á ó-
vart. Það er því mjög nauðsynlegt að
efla nú þegar rannsóknir á þessu sviði
svo minnka megi þá óvissu sem nú er
til staöar í þeim líkönum sem fiski-
fræðingar nota til að spá um fiskgengd
í framtíðinni. Á hinn bóginn er ljóst
að fullkomnar spár fást aldrei enda
ekki til þess ætlast og því verða ráð
fiskifræðinga alltaf tæki til viðmiðun-
ar, en geta ekki verið allsráðandi. Þab
hefur sýnt sig að erfitt er að beisla
náttúruna í stærðfræðiformúlur
þannig að rétt útkoma verði.
Það má einnig spyrja sig að því
hvort breyting á sóknarmynstri hafi
hér áhrif. Áður var stór hluti aflans
tekin á vetrarvertíb við Suðurland, en
nú er þetta mun stöbugri afli og dreif-
ist allt í kringum landið. Það verður að
skoða þetta betur og reyna að meta á
ný og það án tillits til þess hvort nú-
verandi kerfi fiskveiðistjórnunar er á
vetur setjandi eða ekki.
Þab vekur einnig athygli að á sama
tíma og þessi mikli samdráttur er í
þorskveiðum þá eykst veiði á rækju og
einnig hefjast veiðar í úthafinu, bæbi
suður á Reykjaneshrygg í karfa og í
Barentshafi í Smugunni, og er þar
veiddur þorskur sem nam um 35 þús.
tonnum. í raun dregst aflaverðmæti
flotans mun minna saman en magnið
segir til um og er það fyrst og fremst
aukning á rækjuveiöinni sem veldur
því. Sú spurning vaknar, sem erfitt get-
ur verið ab svara, hvort verndun
þorsksins sé eins mikilvæg og við höf-
um látið í veðri vaka. Það er ljóst að
þorskur étur rækju og rækjan er mun
verðmeiri tegund en þorskur og því er
ályktunin sú að mjög óhagkvæmt sé að
fóðra þorsk á rækju. Þannig er frá sjón-
armiði hagfræðinnar hagkvæmara að
veiða rækjuna heldur en þorskinn. En
þorskurinn étur ekki bara rækju og slík-
ar ályktanir eru mjög hæpnar, en eru
settar hér fram á sama hátt og ýmsar
aðrar tillögur sem nú er litið á sem
sannleik því það er búið ab þylja þær
svo oft yfir. Það er hins vegar ástæða til
að ítreka að varlega þarf að fara og ekki
má taka yfirgengilega áhættu þegar um
er að ræða þá auðlind sem hvað mest-
an auð hefur skapað hérlendis og fyrir-
sjáanlegt er ab verði undirstaða efna-
hagslífs á íslandi um ókomin ár.
Þrátt fyrir samdrátt í magni gerir spá
Fiskifélagsins ráð fyrir að útflutnings-
verðmæti sjávarafurða verði á árinu
1994 um 86,6 milljarðar króna og hef-
ur það aldrei orðið svo mikið. Þetta
sýnir betur en flest annað þann þrótt
sem er í íslenskum sjávarútvegi og þá
aðlögunarhæfni sem sjávarútvegurinn
býr yfir. Hér er um að ræða breytta
vinnsluhætti, aukinn innfluting á hrá-
efni til vinnslu hérlendis og veiöar á
fjarlægum miðum auk þess sem aðilar
í sjávarútvegi hasla sér völl í atvinnu-
lífi á alþjóðlegum vettvangi í samstarfi
við erlenda aðila eða á eigin spýtur.
Allt þetta veldur því að aukin tiltrú
vaknar á íslenskum sjávarútvegi og því
horfa menn bjartsýnir til framtíðar.
Bjami Kr. Grímsson.
30 ÆGIR JANÚAR 1995