Ægir - 01.06.2000, Page 6

Pétur Bjarnason,
framkvæmdastjóri
Fiskifélags íslands
Fiskveiðiráðgjöf Hafró
Hafrannsóknastofnun hefur birt ráðgjöf sína fyrir æski-
lega veiði íslenskra nytjastofna næsta fiskveiðiár. Þótt
hið neikvæða hafi að venju fengið mesta athygli er ekki
fram hjá því horfandi að ráðgjöfin veldur vonbrigðum.
Það er einkum ástand þorsksins, eins og Hafró metur
það, sem angrar menn. Miklar væntingar hafa verið
bundnar við uppbyggingu þorskstofnsins. Menn telja
sig hafa fært fórnir til þess að stofninn vaxi fljótt og
vel og allt virtist vera á þá lund. Ráðgjöf um 203 þús-
und tonn féll ekki inn í þá mynd sem menn gerðu sér.
Það er ekki óeðlilegt að slík tíðindi veki harkaleg við-
brögð. Hagsmunir eru miklir og deilur um vinnu-
brögð og niðurstöður í fiskifræði hafa löngum verið
fyrirferðamiklar í almennri umræðu. Ymsir mætir
menn hafa velt fiskifræði fyrir sér og komist að öðrum
niðurstöðum en Hafró og sumir hafa jafnvel fundið út
að fræðin séu enn svo veikburða að ekki sé mikið fyrir
þau gefandi. Óskhyggja markar auðvitað einnig sín
spor í þessari umræðu.
Það er enginn efi á því að ráðgjöf Hafró í ár markar
ákveðin tímamót. Stofnunin þarf án efa að koma fram
með óyggjandi skýringar á hvað úrskeiðis hafi farið og
hvernig koma megi í veg fyrir frekari uppákomur af
þessu tagi. Þá er það án efa nauðsynlegt fyrir stofnun-
ina að vera sýnilegri í umræðu um önnur sjónarmið í
fiskifræði en starfsmenn stofnunarinnar aðhyllast.
Sömuleiðis þurfa þeir spámenn sem halda öðrum sjón-
armiðum fram að leggja frekari gögn og útreikninga
fram sínu máli til stuðnings en þeir hafa gert hingað
til. Fiskveiðráðgjöf verður alltaf að byggjast á þekk-
ingu en ekki tilfinningum. Og fiskifræðin verður ekki
slegin út af borðinu með slagorðum. Dæmin þar sem
hún hefur sannað sig eru alltof mörg til þess.
Árni M. Mathiesen, sjávarútvegsráðherra, hefur, þegar
höggvið á þann hnút sem myndast hefur við þessar
nýju aðstæður. Ráðgjöfin var höfð til hliðsjónar en inn
í aflaregluna, sem liggur til grundvallar ákvörðunar
heildarafla, var bætt sveiflujöfnun, til þess að minnka
áhrif hugsanlegrar óvissu í stofnstærðarmati. Um
ákvörðun sjávarútvegsráðherra um 220 þúsund tonna
þorskafla ætti að ríkja sæmileg sátt og hún ber
klókindum ráðherrans gott vitni.
Á þessu máli er hins vegar annar flötur sem vert er að
huga að. Verðmæti afla upp úr sjó er umtalsvert en þó
aðeins um helmingur af útflutningsverðmæti sjávaraf-
urða. Það þýðir að hver fiskur sem aflast eykst um
100% x verðmæti þegar búið er að vinna hann. Meðal
fiskveiðiþjóða eru uppi hugmyndir um að auka
vinnsluverðmætið enn frekar. Það verður bæði gert
með því að auka verðmæti þess hluta aflans sem unn-
inn er í hefðbundnar afurðir en einnig með því að auka
verðmætasköpun þess hluta hans sem nú er lítið eða
ekki nýttur. Þannig reikna Norðmenn með að geta allt
að tvöfaldað verðmæti fiskafla með nútíma líftækni,
sem gerir kleyft að nýta slóg og aðra verðlitla hluta afl-
ans til vinnsluafurða sem seljast á háu verði. Það er vert
að hafa það í huga að mjög líklega er hægt að vinna
upp verðmætatap vegna minnkaðs afla með frekari
áherslu á úrvinnslu fiskafurða. Til að það sé raunhæf
leið þarf hins vegar að leggja aukna áherslu á þekkingu
í greininni. Árni M. Mathiesen, sjávarútvegsráðherra,
hefur sýnt að hann er líklegur til þess að sýna þeirri
staðreynd skilning.