Stúdentablaðið - 01.12.2008, Page 12

12 STÚDENTABLAÐIÐ
Auðvitað vissum við aiveg að gróðærið var
klikkað. Hvernig getur það ekki verið brandari
að (slenskt starfsmannafélag haidi árshátíðína
sína i Peking og flytji Stebba og Eyfa með sér til
að syngja Nínu fyrir draugfulla fslendinga á kinversku
veitingahúsi? Einhvern veginn náði maður samt ekki
alveg upp (þetta, skildi þetta ekki alveg. Ég skil þetta til
dæmis: Hér er hús. Húsið kostar tuttugu milljónir. Húsið
getur verið aðeins ódýrara eða aðeins dýrara, en það er
samt alltaf hús. Það er hægt að ganga inn í það og fá sér
kaffi ( því. Svo ætlar maður nokkur í Noregi að kaupa
húsið á Islandi. Hann er búinn að safna sér tuttugu
milljónum og einn daginn millifærir hann þær yfir á
Islenskan reikning. En þá allt í einu hrynur kerfið og
peningarnir gufa upp á leiðinni. Húsið er ennþá hér, en
voru þessir peningar einhvern tímann til?
Við settumst einn eftirmiðdag ínn á kaffistofu Norræna
hússins; eitt Ijóðskáld, einn sagn-fræðingur og einn
ringlaður stúdent. Og ég bar þetta undir viðmælendur
mína, þá Sigurð Pálsson skáld og Guðmund Jónsson
hagsögufræðing.
Hvar byrjuðu þessir peningar eiginlega?
a.Tjah, hvar á maður að byrja? Seðlar
.verða til sem kvittanir fyrir því að einhver
maður geymi gull eða silfur hjá sér. Þú lætur
mig til dæmis fá kíló af gulli og ég læt þig fá
kvittun upp á að þú eigir þetta gullmagn. Þannig
er kominn seðill. Yfirleitt var seðillinn jafngildi
einhvers, en smám saman þróaðist það þannig
að bankar og síðar ríkisvaldið, fóru að prenta
seðla og miklu meira en sem nam gullforðEmum.
Þá urðu til ákveðnar reglur um hlutfallið milli
gullforðans og peningaseðlanna. Landsbankinn
fékk dálitla seðlafúlgu í heimanmund þegar hann
var stofnaður 1886, en það var ekki fyrr en með
stofnun íslandsbanka 1904 að íslendingar hófu
sjálfstæða seðlaútgáfu. Bankinn fékk þá einkarétt
á seðlaútgáfu í landinu og var sett sú regla að hann
ætti alltaf málmforða, gull og silfur, sem næmi 3/8
af seðlamagni. Ef viðskiptavinur kom inn í banka
og sagði „ég vil innleysa þennan seðil í gulli“ þá
átti þessi málmforði að vera trygging fyrir því
að bankinn gæti það. Þetta var gullfóturinn, sem
seðlamir hvíldu á.
Hvers vegna var hann svo afnuminn, þessi
huggulegi gullfótur?
Q.Þegar fréttimar berast af því árið 1914 að
.heimsstyrjöldin sé að brjótast út, grípur
um sig panikk og í mörgum löndum fara menn í
bankann til að leysa seðlana sína út í gulli. Eftir
það áhlaup sjá bankamir að þetta muni ekki
ganga lengur og biðja ríkisstjómimar að bjarga
sér. íslenska stjómin setur bráðabirgðalög í ágúst
1914 og leysir íslandsbanka undcm þeirri skyldu
að hafa seðlana innleysanlega. Þannig er kippt
úr sambandi samhenginu milli málmforðans og
seðlanna og eftir það er sagt að krónan hafi verið
á pappírsfæti.
Fimm litlir bankastrákar héldu enn að þeir væru stórir,
en Bretar fangelsuðu einn og þá voru eftir fjórir.
Fjórir litlir bankastrákar vissu að góð ráð voru dýr.
Einn stóð fyrir útsölu svo eftir voru þrír.