Vesturland - 24.12.1960, Blaðsíða 6

6
VESTURLAND
Lárus seldi Ásgeiri Sigurðssyni
kaupmanni í Reykjavík (Edinborg-
arverzlun) eignir sínar 25. desem-
ber 1903 og voru þær þessar: íbúð-
arhús úr timbri með spónþaki,
tvíloftað (Aðalstræti 12), sölubúð-
arhús úr timbri með spónþaki, tví-
loftað, 2 geymsluhús einloftuð,
gamla búðin úr timbri með borða-
þaki, einloftuð, kolahús, bræðslu-
hús og bryggja.
Næst fyrir ofan verzlunarlóð
Hjálmars tók við lóð Ásgeirs Ás-
geirssonar skipherra og skiptist
hún í tvennt af Aðalgötu. Ibúðar-
ur ennþá og er nr. 22 B við Aðal-
stræti. Árið 1864 keypti Filippus
Ámason skipstjóri af Grundtvig
suðurenda hússins. Grundtvig
flutti þá í Æðey, en hann var
kvæntur Steinunni, systur Rósin-
kars í Æðey.
Lengstum var þetta hús nefnt
Filippusarhús. Árið 1866 vom þeir
i þvi Jón snikkari og Filippus.
Báðir vom þeir bæjarfulltrúar um
skeið. Jón stundaði smíðar og út-
veg. Hann byggði Rómaborg og
átti lengi. Þótti honum húsið veg-
legt, enda stóðu hjá því torfbæ-
ferð að vatnsbóli eða brunnhúsi,
sem var við lóð hans. Þá var hon-
um heimilað að setja hús við Sund-
in, upp undir Hæstakaupstaðar-
túngarði frammi á bakkanum.
Ásgeir byggði sér hús á lóðinni
og stendur það enn. Það er nr. 26
við Aðalstræti og nefnt Gamla
bakaríið, en áður Þorsteinshús,
eftir eiganda þess um langt skeið,
Þorsteini Þorsteinssyni, bakara,
kaupmanni og alþingismanni.
Ásgeir borgari var sonur séra
Ásgeirs Jónssonar prests í Holti
• og víðar ,sem fórst í Vöðlunum í
Hæstikaupstaðurinn
húsið, sem sennilega var byggt
1852 stendur enn nokkuð breytt
við Aðalstræti 20, eign Jóns
Grimssonar og Ásgeirs Sigurðs-
sonar. Upphaflega var sölubúðin í
þessu húsi, og seinna var í norð-
urendanum vefnaðarvömbúð Ás-
geirsverzlunar. Sölubúðin var
byggð nokkm seinna (1856) niður
á kambinum Pollmegin. Hún stend-
ur ennþá og er nr. 15 við Aðal-
stræti, og eins vömgeymsluhús
(Aðalstræti 13), sem stóð nokkru
neðar, en var flutt að götunni.
Hominu var seinna bætt við.
Fleiri hús munu hafa verið á lóð-
inni og sjóbúð átti Ásgeir við
Sundin, enda náði lóðin þangað.
Eiríkur Olsan verzlunarstjóri mót-
mælti því við útmælinguna, að Ás-
geir fengi kamblóðina. Taldi hann
að Sass hefði eignar- eða brúkun-
arrétt á henni.
Árið 1866 bjó Ásgeir skipherra
þama með fjölskyldu sinni. I
manntalinu er hann nefndur kaup-
maður og sagður vera 48 ára að
aldri.
Næst ofan við hús Ásgeirs var
hús J. V. Grundtvigs snikkara. Ár-
ið 1858 seldi hann Jóni Jónssyni
snikkara norðurhelming hússins og
bjó hann þar lengi síðan, ásamt
konu sinni, Guðrúnu, systur Ás-
geirs skipherra. Þetta hús stend-
imir Rotterdam og Amsterdam.
Kristján klénsmiður eða Krist-
ján smiður, sem síðar flutti til
Bíldudals, orti um húsið þessa
vísu:
Bygging ein við bæjartorg
breiðan prýðir sjónarhring,
röðulglituð Rómaborg,
reist af Jóni Geiteying.
Jón þótti allkerskinn og hafði þann
sið að uppnefna menn, einkum, ef
hann var við skál. Hann drakk all-
mikið á fyrri ámm, en lagði það
af með aldrinum. Sigurður Andrés-
son smiður, faðir Ásgeirs kaup-
manns í Reykjavík, gerði gaman-
leik um Jón og spéskap hans og
var hann leikinn opinberlega og
nefndur Gideon. Hann mun nú vera
glataður. Það mun vera fyrsta
revía, sem kom á svið á islandi.
Jón var jafnan nefndur Jón Geit-
eyingur, sakir þess að hann var úr
Geitareyjum á Breiðafirði.
Næst tók við verzlunarlóð Ás-
geirs Ásgeirssonar Johnsen. Var
hún mæld honum 1852 og byrjaði
þar sem enduðu Hæstakaupstaðar-
stakkstæðin í Bugnum og lá með
sjónum Pollmegin. Hin hliðin náði
einnig að túngarði Hæstakaupstað-
ar. Þessi lóð er nú þar sem eru
húsin Aðalstræti 24, 26, 26 A og
Silfurgata 2 og 4. Það skilyrði var
sett, að Ásgeir skyldi leyfa um-
Önundarfirði. Ásgeir fékkst við
sjómennsku og var skipstjóri um
skeið, og áður og síðan verzlunar-
maður og loks kaupmaður. Ásgeir
kom 22 ára gamall til Isafjarðar
og gerðist þar verzlunarmaður.
Farnaðist honum ekki vel kaup-
mennskan og útvegurinn og var
bú hans tekið til gjaldþrotaskipta
þegar hann lézt árið 1860. Kona
hans var Mikaelína, dóttir séra
Eyjólfs Kolbeinssonar á Eyri í
Skutulsfirði.
Árið 1860 keypti Sigfús Páls-
son snikkari fasteignir Ásgeirs, en
þær voru íbúðar- og verzlunarhús
úr timbri og vörugeymsluhús Poll-
megin. Einnig pakkhús, með skúr,
bræðsluhús með innmúruðum pott-
um og hjallur liggjandi Sundameg-
megin. Sigfús bjó þarna 1866,
ásamt konu sinni, Guðrúnu Ingi-
björgu Björnsdóttur. Sigfús dó fá-
um árum síðar og 1869 seldi ekkja
hans Þorsteini Þorsteinssyni bak-
ara eignirnar.
I þeirri sölu var einnig lóð sú,
sem Andrés Boyesen, kaupmaður,
hafði fengið mælda 1853, og vöru-
geymsluhús ,sem hann hafði byggt
norður við Sundin. Þessi lóð Boye-
sens var við mælinguna talin vera
1602 ferfaðmar, að frádregnum
150 ferföðmum, sem Halldór Hall-
dórsson sjómaður í Hnífsdal hafði
fengið á Sundabökkunum. Annars
var lóð þessi skakkhyrndur fer-
hyrningur Sundamegin næst
hjallstæði Ásgeirs assistents, með
sjó fram við Sundin . . nær því
ofan að húsi Magnúsar Hjaltason-
ar Thorbergs. Ein hliðin vissi að
húsi Kristjáns smiðs Þórðarsonar
og þeiri’a manna, er þar sunnar
bjuggu. Suðurhliðin var þar sem
össur Magnússon smiður byggði
og M. Thorberg. Að lóðinni mátti
nota þann veg, sem átti að leggj-
ast milli Ásgeirs assistents og
Grundtvigs snikkara niður til sjó-
ar Pollmegin til þess að flytja
vörur og nauðsynjar. Þar mátti
hann gera bryggju. Þessi Boyesen
mun hafa verið lausakaupmaður
(spekúlant) og ekki orðið til lang-
frama hér. Um þetta leyti komu
mörg skip lausakaupmanna til ísa-
fjarðar og verzluðu að sumrinu.
Á svæðinu þar sem nú eru
Brunngata, Skipagata, Þvergata,
Smiðjugata og syðri hluti Tanga-
götu, var allmargt af húsum, og
raunar aðalbyggðin á Tanganum.
Stendur margt af þeim húsum
ennþá, sum hver í upprunalegri
mynd.
Þar sem nú er Brunngata 10,
Ásbyrgi, byggði Þorsteinn Ás-
geirsson smiður, bróðir Ásgeirs
skipherra, íbúðarhús um svipað
leyti og Ásgeir byggði sitt hús
(1852). Árið 1866 bjó þar ekkja
hans Anika Jensdóttir Sandholt
Ásgeirssen. Hún var systir Sigríð-
ar Marenar, konu Ásgeirs, dætur
Jens Sandholts skóara í Reykja-
vík. I Þorsteinshúsi mun Þorviarð-
ur Þórðarson smiður líka hafa bú-
ið.
Sölvi Þorsteinsson, lóðs, síðari
maður Aniku, eignaðist síðar
húsið og rak þar veitingasölu
og stækkaði það. Þegar hann
flutti suður á Snæfellsnes 1878
seldi hann Teiti Jónssyni gullsmið
eignina. Rak hann þar einnig veit-
ingar. Það hús brann, en Þorsteinn
Guðmundsson, klæðskeri, byggði
Ásbyrgi á lóðinni.
Sölvi kom aftur til ísafjarðar og
gerðist lóðs og veitingamaður að
nýju. Þá byggði hann Norðurpól-
inn við Pólgötu (1879), og átti
þar heima til dauðadags.
Næsta hús fyrir norðan Þor-
steinshúsið við Brunngötuna var
hús Örnólfs Þorleifssonar skip-
stjóra og Kristjáns Jónssonar. Það
er nú nr. 12 og 12 A við Brunn-
götu og er byggt fyrir 1866. Þá
var endurnýjuð mæling lóðarinn-
ar, og þess getið, að upprunaleg
mæling hefði glatazt. Örnólfur var
afi örnólfs Valdimarssonar kaup-
manns á Suðureyri. Árið 1866 bjó
Örnólfur þarna og ekkja Kristjáns.
Norðan við þetta hús kom hús
Þórodds Jónssonar seglasaumara.
Það er nú lóðin nr. 14 við Brunn-
götu. Þóroddur fékk mælingu fyr-
ir lóðinni 1852 og hefur þá byggt
á henni. Var þar til tekið, að lóð-