Vesturland - 24.12.1960, Blaðsíða 19

VESTURLAND
19
SNÆRISSPOTTINN
Smásaga eftir GUY DE MAUPASANT
ÞAÐ VAR markaðsdagur, og um-
hverfis Goderville komu bændumir
úr öllum áttum með konur sínar
til bæjarins. Karlmennimir gengu
hægt og köstuðu sér áfram við
hvert skref, sem þeir tóku, með
löngu, bognu fótunum. Þeir vom
allir skakkir af því að ýta á eftir
plógnum, sem veldur því að vinstri
öxlin gengur upp og líkaminn
beygist út á aðra hliðina; og líka
af því að skera kornstangimar,
sem þeir verða að standa gleiðir
við, til þess að detta ekki. Það
gljáði á stífu, bláu skyrturnar
þeirra, eins og þær væru olíuborn-
ar, og kragarnir á þeim og erm-
arnar að framan voru skreyttar
með útsaum. Þær þöndust út af
vindinum eins og belgur á loftfari,
sem er tilbúið til flugs; og út úr
þeim stóðu tvær hendur og tveir
fætur.
Sumir bændurnir teymdu kýr
eða kálfa. Konurnar þeirra ráku á
eftir og börðu skepnurnar með
laufguðum hríslum, til þess að þær
kæmust úr sporunum. Þær báru
stórar körfur, og út úr þeim gægð-
ust höfuð á hænsnum og öndum.
Konurnar voru beinvaxnar og
magrar. En þær voru greiðari í
spori og fjörlegri en mennimir
þeirra; á herðunum höfðu þær lít-
il sjöl, sem voru næld saman að
framan yfir flatvaxin brjóstin, og
á höfðunum hvíta klúta, sem huldu
hárið, og svo húfur utan yfir þeim.
Við og við fóru kerrur framhjá,
sem voru dregnar af litlum hest-
um. í sætinu á hverri kerru sátu
tveir menn, sem hossuðust skringi-
lega af hristingnum, og niðri í
kerrunni fyrir aftan þá sat kona,
sem hélt sér með báðum höndum í
hliðarnar, til þess að minnka ofur-
lítið hristinginn.
Á sölutorginu í Goderville var
mesti fjöldi af mönnum og skepn-
um. Hornin á nautgripunum, háu,
loðnu hattarnir ríkisbændanna og
höfuðföt kvennanna stóðu upp úr
yfirborði þessa iðandi mannfjölda.
Háar, hvellar og glymjandi radd-
irnar mynduðu látlausan, trylltan
hávaða; og við og við heyrðust
skellihlátrar kátra bænda, eða
langdregin öskur í kúm, sem voru
bundnar við húsveggi. Þarna
blandaðist saman þefur af mykju,
mjólk, heyi og svita, það var sam-
bland af skepnu- og mannaþef,
sem jafnan fylgir bændafólkinu.
Hauchecorne frá Breaute var
rétt nýkominn til Goderville, og
var á leiðinni til sölutorgsins, er
hann kom auga á dálítinn snæris-
spotta, sem lá á jörðinni. Herra
Iiauchecorne, sem var einstakur
sparsemdarmaður, eins og reyndar
allir Normandíumenn eru, hugsaði
sem svo, að allt, sem gæti komið
að einhverjum notum, væri þess
vert að vera hirt. Hann beygði sig
niður, þótt hann ætti bágt með
það, því hann kvaldist af gigt, tók
upp snærisspottann, sem var mjór,
og var að byrja að vefja hann upp
í hönk, er hann kom auga á herra
Malandain, aktygjasmiðinn, sem
stóð í dyrunum í húsi sínu og
horfði á hann. Þeir höfðu einu
sinni rifist, út af beizli, og hötuðu
hvor annan upp frá því. Herra
Hauchecorne blóðskammaðist sín
vegna þess, að óvinur hans skyldi
sjá hann vera að taka snæris-
spotta upp af götunni. Hann flýtti
sér að fela spottann undir skyrt-
unni, og kom honum svo niður í
buxnavasa sinn; svo þóttist hann
vera að leita að einhverju öðru,
sem hann fann ekki, og loksins
hélt hann áfram til sölutorgsins,
niðurlútur og hálf krepptur sam-
an af giktarkvölum.
Hann hvarf inn í mannfjöldann,
sem mjakaðist til hægt og hægt
og þrefaði og prúttaði um verð og
vörugæði. Bændurnir skoðuðu
kýr, fóru burt, komu aftur, sí-
hræddir um að verða sviknir. —
Þeir ætluðu aldrei að þora að gera
út um kaupin; þeir horfðu beint
framan í þá sem seldu, og reyndu
að komast að því, hvaða svikum
þeir byggju yfir og hvaða gallar
væru á skepnunum.
Konurnar, sem höfðu sett körf-
ur sínar niður þar sem þær stóðu,
tóku hænsnin upp úr þeim og
lögðu þau á jörðina. Þar lágu þau
með saman bundna fætur og rauða
kambanda, og augun ætluðu út úr
höfðunum á þeim af hræðslu. Þær
hlustuðu á tilboð kaupenda, og
héldu fram sínu verði með ein-
stakri staðfestu, eða ákváðu að
taka lægra boði og kölluðu fljótt
á kaupandann sem farinn var að
færa sig burt. Smám saman tæmd-
ist torgið, og þegar klukkan á
kirkjuturninum sló tólf, fóru þeir,
sem áttu langt heim, að þyrpast
inn í veitingahúsin.
I veitingahúsi Jordains var stóri
borðsalurinn fullur af fólki og
húsagarðurinn á bak við var full-
ur af vögnum og kerrum af öllum
mögulegum tegundum og mesta
fjölda af samgöngutækjum, sem
ekki voru af neinni sérstakri gerð.
Þeir voru gulir ai leir, skakkir og
ramskældir.
Beint á móti stóra borðinu, sem
menn sátu við og biðu matar síns,
var feikilega stórt eldstæði. Eldur
logaði á því og sjóðhitaði bökin á
þeim, sem sátu næstir honum,
hægramegin við borðið. Þrír
steikarteinar, sem hænsnum, dúf-
um og sauðarlærum var stungið á,
snerust yfir eldinum, og 'sætan
ilm af steiktu kjöti og sósu, sem
hellt var yfir brúnt og brennt
skinnið á steiktu fuglunum, lagði
um allan salinn. Af ilminum og
kætinni fylltust munnar manna
af vatni.
Allir helztu bændurnir borðuðu
hjá Jourdain veitingamanni, sem
var lika hrossakaupmaður; séður
náungi, sem hafði grætt ekki svo
lítið um sína diaga.
Diskar voru bomir á borð og
tæmdir ásamt könnum fullum af
gulum eplamjöð. Þeir spurðu
hverjir aðra um uppskeruhorfurn-
ar. Veðrið var hagstætt fyrir garð-
ávextina, en of miklar rigningar
fyrir kornið.
Allt í einu heyrðist bumbuslátt-
ur úti í garðinum fyrir framan
húsið. Allir, nema þeir afskipta-
lausustu, þutu á fætur og fram að
dyrunum eða gluggunum, með
munnana fulla af mat og borð-
þurrkurnar í höndunum.
Þegar kallarinn hætti að berja
bumbuna, kallaði hann upp með
rykkjum og þögnum á röngum
stöðum:
Hér með tilkynnist öllum íbúum
Goderville og yfireitt öllum, sem
til markaðar hafa komið, að í
morgun, milli níu og tíu, tapaðist
svart leðurveski á Benzevilleveg-
inum. I því voru fimm hundruð
frankar í peningum og áríðandi
skjöl. Finnandi er beðinn að skila
því tafarlaust á skrifstofu borgar-
stjórans eða til herra Fortune
Houlbreque í Manneville. Tuttugu
frankar verða borgaðir í fundar-
laun.“
Kallarinn fór burt. Bumbu-
hljóðið og rödd hans heyrðust á-
lengdar og rofnuðu eftir því, sem
hann færðist fjær. Allir fóru að
tala um þetta atvik og meta lík-
urnar með og móti því, að herra
Houlbreque fyndi veskið aftur.
Þeir héldu áfram að borða og voru
að enda við að drekka kaffið, þeg-
ar yfirlögregluþjónn kom í dyrnar.
Hann spurði:
„Er herra Hauchecorne frá
Breaute hér?“
Hauchecorne, sem sat við hinn
endann á borðinu, svaraði:
„Hér er ég, hér er ég!“
Og hann fór með lögreglumann-
inum. Borgarstjórinn sat í hæg-
indastól og beið hans. Hann var
stór maður og alvörugefinn og
íburðarmikill í máli.
„Herra Haucecorne,“ sagði
hann, „þú varst staðinn að því í
morgun, að finna á Benzevilleveg-
inum peningaveskið, sem herra
Houlbreque týndi þar.“
„Fann ég — fann ég peninga-
veski?“
„Já, þú, — það sást til þín.“
„Sást til mín? Hver sá mig?“
„Herra Malandain, aktygjasmið-
urinn.“
Hauchecorne mundi nú eftir því,
sem skeð hafði, og skildi hvernig
í öllu lá. Hann varð sótrauður í
framan af bræði.
„Svo það var hann sem sá mig,
fanturinn sá arna? Hann sá mig
taka upp þennan snærisspotta,
herra borgarstjóri."
Hann leitaði í vasa sínum og dró
upp endann á snæri.
En borgarstjórinn bara hristi
höfuðið.
„Þú kemur mér ekki til að trúa
því, að herra Malandain, sem er
trúverðugur maður, hafi tekið
snærisspotta fyrir peningaveski.“
Bóndinn, sem var bálreiður, rétti
upp hendina og spýtti á gólfið, eins
og til að gefa orðum sínum meira
sannleiksgildi, og sagði:
„Það er samt heilagur sannleik-
ur, herra borgarstjóri. Ég endur-
tek það ,og legg við sáluhjálp
mína.“
„Þegar þú varst búinn að taka
upp veskið,“ hélt borgarstjórinn
áfram, „leitaðir þú í forinni dá-
litla stund eftir peningum, sem
kynnu að hafa dottið úr því.“
Bóndaaumingjanum lá við að
kafna af reiði og hræðslu.
„Hvernig geta þeir fengið af
sér að Ijúga öðru eins og þessu
upp, til þess að koma óorði á heið-
arlegan mann? Hvernig geta þeir
gert það?“
Mótmæli hans voru árangurs-
laus. Honum var ekki trúað. Hann
var leiddur fram fyrir herra
Malandain, sem endurtók vitnis-
Framhald á 17. síðu.
Frá lsafirði um miðjan maí 1945