Heilbrigðismál - 01.07.1966, Blaðsíða 5

I’ÓRARINN GUÐNASON:
^Crabbamemsfrœðsla
og UrabbameinsUrœbsla
Okkar öld er tími aukinna lífsþæginda og
lífsræktar. Hún hefur ekki einungis fært
okkur bílinn og flugvélina, lieldur einnig
minnkað ungbarnadauðann og lengt meðal-
aldnrinn, hún hefur ekki aðeins gefið okk-
ur símann, útvarpið og kvikmyndirnar,
heldur líka möguleika til þess að verjast
mörgum þeim plágum, sem léku þjóðirnar
grátt fyrr á öldum. Sulfalyf, penicillin og
önnur skyld hafa dregið burst úr nefi sjúk-
dóma, sem hverjum manni stóðu af ógn og
hætta, jafnvel fyrir örfáum árum.
En þrátt fyrir allar þær framfarir, sem
orðið hafa á sviði lækninga og heilbrigðis-
rnála, stendur þó einn sjúkdómur nokkurn
veginn jafnréttur eftir .stundum er engu
líkara en hann bíti ekki vopn, að minnsta
kosti ekki þau, sem við ráðum yfir enn sem
komið er. Sá sjúkdómur er krabbameinið.
Hvað veldur?
Við vitum miklu minna um krabbamein
en flesta aðra sjúkdóma. Við vitum í raun-
inni ekki, hvernig á því stendur, að allt f
einnu taka frumur einhvers staðar í líkam-
anum á sig annarlega mynd, segja sig úr lög-
um við heilbrigða nágranna og segja þeim
stríð á hendur. Það sem gerist, þegar krabba-
mein hefur göngu sína, er eitthvað f líkingu
við það, ef fáeinir sauðir í stórri hjörð tækju
allt í einu að breyta um svip, fengju klær í
stað klaufa og í sakleysislegum sauðarkjálk-
unum spryttu upp hvassar vfgtennur. Fyrr
en varir yrði svo kjafti og klóm beitt gegn
þeim, sem næstir stæðu, og ef ekkert væri
að gert, gengu þessir blóðþyrstu umskipt-
ingar af allri hjörðinni dauðri.
Þessi einfalda samlíking ætti að nægja til
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMAL
þess að skýra þá sérstöðu, sem þessi sjúkdóm-
ur hefur, og þau vandamál, sem af henni
hljótast. Við vitum ekki, hvernig á því
stendur, að lömbin í haganum skuli geta
breytzt í glefsandi varga, og kunnum því
engin ráð til þess að koma í veg fyrir það.
Allt er þess vegna undir því komið, að skjót
vitneskja fáist um, hvernig komið er, og ó-
argadýrin verði fjarlægð, áður en þau hafa
gert þann óskunda, sem aldrei verður bætt-
ur.
Nú er því þannig farið um krabbameinið,
að það veldur næsta litlum einkennum
fyrsta kastið. Ef viðunandi samvinna á að
takast milli lækna og leikmanna í barátt-
unni gegn krabbameininu, þarf almenningi
að vera kunnugt ýmislegt, sem máli skiptir
um eðli þessa sjúkdóms og einkenni, eink-
um þó byrjunareinkennin, hættumerkin.
Eg veit, að þessi fróðleikur hefur einatt ver-
ið borinn á borð fyrir ykkur, lesendur góð-
ir, í ræddu máli og rituðu, og er ekki f vafa
um, að margir eru dauðleiðir á endurtekn-
um aðvörunum og leiðbeiningum, ef til vill
með ónógri tilbreytni í efni og formi. Ég
ætla því að dvelja mjög stuttlega við þann
þátt málsins, aðeins drepa á nokkur atriði.
Ef kona verður vör við ber í brjósti, á
hún ekki að draga það í margar vikur eða
mánuði að láta lækni athuga sig, heldur
gera það þegar í stað. Þetta er einhver ein-
faldasta og auðskildasta lífsregla, sem
krabbameinsvarnirnar leggja, en samt er
langt frá því að öllum konum hafi skilizt
nauðsyn þess að ljá henni eyru. Einatt koma
til læknanna konur, sem hafa tekið eftir
beri eða þykkildi í brjósti einn mánuð, tvo
5