Heilbrigðismál - 01.07.1966, Blaðsíða 19

var önnur fjörvi-tegund, sem einnig var
uppleysanleg í íitu og var nefnd D-fjörvi.
B-vítamínið, sem læknar „berí-berí“-veik-
ina var einnig orðið þekkt á þessu tímabili
og sömuleiðis C-fjörvið, sem læknar skyr-
bjúg.
Uppgötvun D-fjörvisins var aðeins einn
liður í rannsóknum á beinkröminni. Áhrif
D-vítamínsins verður á þann hátt, að það
flytur steinefnin, kalk og fosfor til bein-
anna, sem eru að langmestu leyti byggð upp
úr þessum kalksöltum. En skilyrði fyrir því,
að D-vítamínið geti fært beinunum þessi
efni ,er að nægilegt sé af þeim í fæðunni.
Beztu kalk- og iosfórgjafar, sem völ er á í
fæðunni, er mjólk, ostur, skyr og aðrar
mjólkurafurðir ásamt grænmeti. Mjólkin
skarar þó langsamlega framúr sem forða-
búr fyrir þessi steinefni, því að þar eru þau
í þeim heppilegustu hlutföllum til nýting-
ar fyrir líkamann. Þetta er ein af mörgum
ástæðum til þess að mjólkin er talin ein-
liver hin ágætasta fæða, fullyrðing, sem þeg-
ar kom fram 1928 og ekki hefur verið
lnakin síðan. í eggjarauðunni er allmikið
magn af D-fjörvi, en flestar aðrar fæðuteg-
undir eru frekar snauðar af þessu þýðingar-
mikla efni. Meira að segja er brjóstamjólk-
in frekar snauð af D-fjörvi, þrátt fyrir það
að hún er bezta næring sem börn eiga völ á,
þó veltur magn þess nokkuð á því hver
fæða móðurinnar er.
Snemma á 3. tug aldarinnar var farið að
bæta D-vítamíni í matartegundir, sérstak-
lega smjör og smjörlíki, til þess að tryggja
kornabörnum, börnum á vaxtarárunum og
ófrískum konum og konum með börn á
brjósti, nægilegt magn af þessari fjörviteg-
und. Fólk, sem hefur tekið út eðlilegan vöxt
og lifir eðlilegu lífi, er hæfilega mikið í
hreinu lofti og sólskini, þarf ekki á auka-
skömmtum af D-vítamíni að halda, en smá-
skammtar geta verið æskilegir fyrir fólk sem
vinnur að nóttu til eða þarf að vera mest
megnis innan dyra, og sömuleiðis gamalt
l'RftTTABRÉl’ UM HEILBRIGÐXSMÁL
fólk. Álirif sólarljóssins á múðina valda því
að kolesteról, sem er fituefni, breytist í D-
fjörvi.
Fræðilega séð er kolesterolið af sterola-
ættinni. í náttúrunni eru 12 sterolategundir,
sem geta breytzt í D-vítamín fyrir áhrif út-
fjólubláu geislanna, sem eru í sólarljósinu.
Þrjár algengustu tegundir D-vítamíns eru:
D-l, sem er í þorskalýsinu og einstökum öðr-
um matartegundum, D-2-fjörvi, sem mynd-
ast við geislun gersveppa og D-3-fjörvi, sem
myndast í húðinni við sólargeislun. Þessar
D-vítamín tegundir eru nokkuð frábrugðn-
ar hver annarri, en áhrif þeirra innan líka-
mans eru hin sömu.
Sólböð í stórum stíl geta verið varhuga-
verð, því er ástæða til að hvetja fólk til að
njóta þeirra með gætni eins og svo margra
annarra lífsins gæða. Á surnrin er skað-
brennt fólk algeng sjón á baðströndum.
Sólböð sem valda bruna eru mjög varliuga-
verð og hætta á að þau geti jafnvel valdið
alvarlegum veikindum. Sólböð verður að
dýrka með gætni og skynsemi, byrja aðeins
á nokkurra mínúta geislun, auka tímann
smátt og smátt, þar til húðin hefur náð
fallegum brúnum lit, þá fyrst getur hún
notið útfjólubláu geislanna án þess að þeir
valdi liættulegum bruna.
Er hætta á að fá of mikið af D-fjörvi? Því
má svara neitandi sé átt við venjulegt mat-
aræði og hófsamleg sólböð, en ef barn skyldi
ná í glas með 40 þús. einingum af D-fjörvi,
og tæmir það, getur það orðið æði varhuga-
vert. Þetta er ástæðan til þess að öll lyf og
eiturefni á að geyma þar sem börn ná ekki
til.
Áður fyrr voru stundum gefnar allt að
100 þús. einingar af D-fjörvi við liðagikt,
en svo stórir skammtar ollu oft eitrunum
sem voru jafnvel verri en sjálfur sjúkdóm-
urinn. Tennurnar, sem eru hluti af beina-
grind líkamans, þurfa ákveðið magn af D-
fjörvi ásamt steinefnunum, kalki og fosfór.
Barn á uppvaxtarárunum, sem drekkur
19