Heilbrigðismál - 01.03.1992, Síða 28

kryddin urðu með alþjóðlegri fjöl-
breytni eins og nýlendujurtir frá
Víetnam. En óheillaþróun tekur
sinn tíma og því liðu enn allmörg
ár áður en fram komu toppar á
skjálftamælum sjúkdómsvarna.
Sumir telja að hámarkinu hafi ver-
ið náð um miðjan síðasta áratug og
að hámark í algengi ófrjósemi náist
um það bil einum áratug síðar.
Nú er það ekki sjálf sýkingin, né
heldur sjúkdómur sá er hún veld-
ur, sem er versti bölvaldurinn,
heldur eru það varanlegar afleið-
ingar hans. Pær eru fólgnar í vef-
rænum skemmdum í líffærum æxl-
unar, en þessar skemmdir valda
síðan ýmissi truflun á eðlilegri
starfsemi þeirra, bæði hjá körlum
og konum. Þekktust þessara trufl-
ana mun vera ófrjósemin, en þá er
átt við að þungun takist ekki.
Vissulega er ekki öll ófrjósemi af
þessum orsökum, en þriðjungur-
inn er það og Ifklega meira, þegar
ófrjósemi karla er meðtalin. Önnur
starfræn truflun æxlunar eru utan-
legsfóstur, en síðkomin fósturlát
og fyrirburafæðingar stafa oft af
sýkingum. Þá eru aðrir kvillar,
ekki tilheyrandi þungun en tengd-
ir eðlilegum tíðahring, sem rekja
má til fyrri bólgusjúkdóma. Leg-
hálskrabbamein hefur lengi verið
tengt sýkingum og loks má telja
aðra sjúkdóma, til dæmis í þvag-
færum, svo og gigt sem í vissum
tilvikum verða raktir beint til sýk-
inga í kynfærum.
Hér er um bálk sjúkdóma að
ræða sem veldur mörgu ungmenni
miklu böli fyrr eða síðar, gjörsam-
Tlutancv
Heílsuvörur nútímafólks

!K>á
hressandí
eplaedík
frá Nutana
Góð heílsa er
gæfa hvers manns
Faxafeli hf. símí 51775
lega að óþörfu og mikið til vegna
fáfræði um hættur kynlífsins,
hættur sem eru meiri nú en oftast
áður. Sök okkar hinna eldri er
einkum sú að láta hjá líða að vara
við hættunni. Þetta er eina svið
heilsuverndar sem enn er ekki far-
ið að sinna að neinu ráði.
Það mætti þó spyrja hvort við
höfum ekki í landinu lög um varnir
gegn kynsjúkdómum og lækna til
þess að greina þá og veita meðferð
gegn þeim? Víst er það rétt að lög
eru til frá því snemma á öldinni og
vísast hafa þau orðið til nokkurs
gagns. Sporun smitbera er þunga-
miðja þeirra en um leið veikleiki,
því slík leit vill oft verða ófullkom-
in í reynd. Læknar hafa lyf gegn
mörgum þessara sjúkdóma, en alls
ekki öllum. Þeir geta greint þá á
vissu stigi og auk þess eru kunnir
vissir áhættuþættir sem vísa á enn
fleiri sýkta. En þó liggur sú stað-
reynd fyrir að á síðustu áratugum,
þegar lækningin hefur verið hvað
fullkomnust, hefur sigið mest á
ógæfuhlið.
Því er það skoðun sumra að virk
heilsuvernd sé nauðsyn eigi hér að
nást teljandi árangur. Forsenda
hennar er uppfræðsla unglinga í
þann mund er kynlíf hefst. Þessi
fræðsla mætti fara fram í skólum
og á heilsugæslustöðvum þar sem
hún yrði tengd ráðgjöf um getnað-
arvarnir. I nútíma þjóðfélagi geta
fjölmargir aðrir lagt þessu máli lið,
að foreldrum ógleymdum, en þörf
er á fræðsluefni fyrir leikmenn á
því sviði.
Hér verður ekki rakið nákvæm-
lega hvert innihald slíkrar fræðslu
gæti verið, en þar kemur til álita al-
mennt hreinlæti, notkun sýkinga-
verja, þróun mótstöðu gegn sýk-
ingum sem liður í kynþroska og
hegðun í kynlífi með tilliti til
áhættu í mikið sýktu samfélagi,
svo eitthvað sé talið. Ekki verður
hér fjölyrt um þann kostnað sem
nú hvílir á heilbrigðiskerfinu
vegna afleiðinga þessara sýkinga,
en hann hlýtur að vera mikill. Ósk-
andi er að einhver hreyfing komist
á þessi mál sem fyrst.
]ón Hilmar Alfreösson er yfirlæknir
á kvennadeild Landspítalans í Reykja-
vík.
28 HEILBRIGÐISMÁL 1/1992