Heilbrigðismál - 01.03.1992, Qupperneq 32

Hlaup
Sjö ár cru nú liðin síðan ég gekk í hlaupa-
flokk. Það er fyrsti og eini flokkur sem ég hef
gengið eða öllu heldur hlaupið í um ævina.
Þetta var að áeggjan gamals skólabróöur sem
vegsamaði mjög þá heilsubót og upplyftingu
sem í þessu fælist. Ég taldi mig við ágæta heilsu
og prýðilega upplyftan, en lét þó til leiðast og
tók að hlaupa þrisvar í viku þrjá til tíu kíló-
metra. Skólabróður minn hitti ég að vísu aldrei
á þessum vettvangi og veit reyndar ekki betur
en honum líði alveg prýðilega, en sjálfur ánetj-
aðist ég þessu athæfi hins vegar svo illilega að
síöan finnst mér ég alltaf vera heilsulítill og nið-
urdreginn ef hlaupfall verður lengur en tvö til
þrjú skipti.
Þetta er félagsleg íþrótt, eitt af því sem held-
ur manni við efnið á erfiðum stundum er hinn
félagslegi þrýstingur. A dimmum vetrarkvöld-
um í fjúki og frosti eru það oft aðeins samstað-
an og samkenndin sem megna að hrifsa
hlaupagikkina frá hlýjum faðmi heimilanna út á
hina hálu og viðsjárverðu hlaupabraut. Sú til-
hugsun að skilja félaga sína eina eftir á köldum
klaka verður óbærileg.
A sólbjörtum vorkvöldum þegar mann bein-
línis kitlar í tærnar af löngun til að geta sprett
úr spori skiptir félagsskapurinn minna máli. En
hvort heldur sem er vor eða vetur eru þó verð-
launin alltaf hin sömu að loknu góðu hlaupi:
Tilfinningin að maður hafi teygt lungu og
hjarta til hins ýtrasta, leyft Ifkamanum að sýna
hvað hann getur í þessari eilífu keppni hans við
sjálfan sig.
Svo eru stórhátíðirnar, hin aðskiljanlegu al-
menningshlaup sem ýmsir aðilar efna til. Vik-
urnar á undan skynjar maður eftirvæntinguna í
flokknum: Vegalengdir aukast, spretturinn
harðnar, heilbrigður metnaður og mannjöfnuð-
ur eykst, allt þó innan siðferðismarka flokksag-
ans, lausafylgið skilar sér betur og betur inn.
Loks rennur sjálfur hátíðisdagurinn upp og
fyrr en varir stundin sem allir hafa beðið eftir:
Skotið ríður af og seigfljótandi fólksmergðin
veltur af stað. Eitt augnablik grípur mann sú til-
finning að maður sé hluti af einhverju og þátt-
takandi í einhverju . . .
Krabbameinshlaupið er framundan. 30. maí
1992 er einn af þessum hátíðisdögum.
Crein þcssi cr eftir Pórarin Eldjárn rithöfund og
birtist í Morgunblaðinu í tilefni Heilsúhlaups
Krabbameinsfélagsins.
Þórarinn hljóp 70 kílómetra að þessu sinni á 47
mínútum.
tugs. Líkur á lækningu lungnakrabbameins eru ekki
miklar. Aðeins tíundi hver sjúklingur getur vænst
þess að lifa í fimm ár eða lengur.
Lungnakrabbamein er mannskæðasta krabbameinið
hér á landi, bæði hjá körlum og konum. Fyrir þrjátfu
árum dóu 15 manns á ári úr lungnakrabbameini en nú
deyja 80 á ári, eða sex til sjö í hverjum mánuði. Dánar-
tíðni úr þessum sjúkdómi hjá íslenskum konum er ein
sú hæsta í heiminum.
Síðustu þrjátíu ár hafa 1300 Islendingar dáið úr
lungnakrabbameini þar af um 1100 vegna reykinga,
miðað við að átta til níu af hverjum tíu tilfellum verði
rakin til þeirra, eins og rannsóknir benda til.
A undanförnum árum hefur dregið úr reykingum
og má búast við aö þess fari að gæta í lækkandi tíðni
lungnakrabbameins.
Styrkir til krabbameinsrannsókna
Nýlega var úthlutað tíu styrkjum úr rannsóknasjóð-
um Krabbameinsfélags Islands og var heildarupphæð
þeirra hátt á sjöttu milljón króna. Annars vegar voru
veittir fjórir styrkir að upphæð 1,8 millj. kr. úr Rann-
sóknasjóði Krabbameinsfélagsins, og var það í fjórða
sinn sem veitt var úr þeim sjóði. Hins vegar var nú í
annað sinn úthlutað úr Rannsókna- og tækjasjóði leit-
arsviðs Krabbameinsfélagsins, alls sex styrkjum að
fjárhæð 3,9 millj. kr. Tilgangurinn með þessum styrk-
veitingum er að efla rannsóknir á krabbameini hér á
landi.
Ellen Mooney læknir og samstarfsmenn hennar
hlutu styrk til rannsókna á forstigsbreytingum í fæð-
ingarblettum. Markmið rannsóknarinnar er að greina
forstigsbreytingar sortuæxla og hefja skráningu þess-
ara breytinga. Með reglulegu eftirliti á að vera hægt að
greina æxlin áður en þau hafa myndað meinvörp.
Jafnframt verða tekin sýni sem notuð verða til grunn-
rannsókna á þessum sjúkdómi.
Hrafn Tulinius prófessor og samstarfsmenn hans
hlutu styrk til efnamælinga vegna hættu á maga-
krabbameini, sem er enn meðal algengustu krabba-
meina hér á landi þó mikið hafi dregið úr tíðni sjúk-
dómsins. Settar hafa verið fram tilgátur um tvo þætti
sem virðast tengjast orsökum sjúkdómsins. Annars
vegar er um að ræða slímhúðarbólgu af völdum bakt-
eríunnar helicobacter pylori, hins vegar tilvist svo-
nefndra pepsinogena. Þessar tilgátur verða prófaðar
með því að nýta íslenska lífsýnabanka.
Jórunn Erla Eyfjörð erföafræðingur og samstarfs-
menn hennar hlutu styrk til aö greina stökkbreytingar
í krabbameinsæxlum. Rannsóknin rniðar að því að
greina stökkbreytingar í brjóstakrabbameinsæxlum og
leita að arfgengum breytingum meðal sjúklinga og
ættingja þeirra í fjölskyldum þar sem brjóstakrabba-
mein er algengt. Þetta er hluti af stærra verkefni sem
beinist að því að finna hvers vegna sumum er hættara
en öðrum viö að fá krabbamein.
Laufey Tryggvadóttir faraldsfræðingur og sam-
starfsmenn hennar hlutu styrk til að rannsaka áhrif
ABO-blóðflokka og ættgengis á lifun íslenskra kvenna
32 heilbrigðismAl 1/1992