Samtíðin - 01.05.1941, Page 18

14
SAMTÍÐIN
skrokki tízkunnar. Guðmundur Frið-
jónsson er gott dæmi i þessum efn-
um. Hann hefur nú síðustu misserin
reikað milli bókaútgefenda í þeim
vændum að fá kvæði sín prentuð upp
á einhver býti, ]>au sem liann liefur
ort siðasla áratuginn. En það er lík-
lega vonlaust, að hann fái þau prent-
uð, nema á sinn kostnað. Þó vita það
allir, sem eitthvert skyn hafa, að
skáldskapur Guðmundar er gjörður
af fornum og nýjum kjörviði íslenzks
máls og menningar. En það liggur
bölvun á þessum höfundi vegna þess,
að hann hefur af öllum mætti staðið
á móti þeim straumi, sem nú er að
færa í kaf allt, sem islenzkl er, ekki
einungis málið heldur og hugsunar-
hátt og dyggð þjóðarinnar.
Nú má kalla, að rimurnar séu al-
dauða í landinu og þeirra hlutverki
lokið. Ýmsir hafa haldið því fram, að
þær hafi spillt málsmekk fólksins. En
sá, er þetta ritar, leggur lítinn trúnað
á það. Hitt mun sannara, að þær hafi
verið bezti skóli alþýðunnar í málinu.
Þeir, sem kunnu glögg skil á rímun-
um, stóðu vel að vígi til skilnings á
öðrum skáldskap, seni meira listar-
gildi hafði. Þeir fengu ekki sting í
augun, þó að fyrir þá bæri orð og
kenningar úr hinu forna skáldamáli,
sem nú er orðin skömm og vanæra
að nota.
Þegar Rikisútvarpið tók til starfa,
reyndi það i fyrstu að haga svo efni
sinu eitt kvöld i viku, að það minnti
sem mest á kvöldvökur i sveitum,
eins og þær fóru fram áður fyrr. Þau
kvöld voru kveðin rimnaIög,og mörg
hin fegurstu ferhendukvæði bók-
menntanna hljómuðu landshornanna
milli. En Adam var ekki lengi i Para-
dís. Ríkisútvarpið varð fyrir miklu
aðkasti og þó einkum rímurnar. Menn
ruddust fram á ritvöllinn til að sýna
fram á, hvern forneskjudraug hér
væri verið að vekja upp. Svo langt
gekk spéhræðslan og óttinn við um-
heiminn, að því var beitt í ógnunar-
skýni, að erlendir fiskimenn fældust
landið. Hér fór þó allt betur en á
horfðist. Heimsborgarinn sigraði ís-
lendinginn. Kvöldvökurnar í Útvarp-
inu hættu smám saman að þekkjast
frá öðrum kvöldum. Heiðri þjóðar-
innar var borgið. Erlendir fiskimenn
komust aftur í sólskinsskap báðum
megin við landhelgislínuna. En Ríkis-
útvarpið hefur einstöku sinnum lofað
háttvirtum heimshorgurum þessa
lands að heyra jóðl nokkurt, sem
líkist geitaamri. Það kvað vera kynj-
að úr Alpafjöllum sunnanverðum.
Þau dæmi, sem hér hafa verið
nefnd, eru aðeins fá af þeim, sem
greina mætti til að sýna óttann við
þjóðernið og þjóðareinkennin og
flóttann frá sjálfum oss. Þó væri
synd að segja, að þessi tími, sem nú
er að líða, hafi ekki nokkuð sér til
ágætis. Má þar einkum nefna forn-
ritaútgáfuna, hina niestu og vönduð-
ustu fræðiútgáfu, sem gerð hefur ver-
ið af fornbókmenntum vorum. En
]>essi útgáfa er ekki barnameðfæri
sakir mikilla umbúða um sjálfar sög-
urnar. Hana mætti kalla framhalds-
skóla fyrir þá, sem hafa fengið undir-
stöðunám á auðveldara hátt. Þó að
Fornritaútgáfan sé bæði þörf og
glæsileg, er hún samt varla þvílík ást-