Samtíðin - 01.04.1947, Blaðsíða 11

SAMTlÐIN
7
DR. ÁSKELL LDVE :
lllgresið lætur í minni pokann
AÐ ERU ef tii vill milljón ár,
siðan menn létu sér fyrst detta
í hug að sá ákveðnum fræjum heima
við til að spara sér hlaupin um skóg-
ana og slétturnar í leit að rótum og
aldinum. Við höfum aðeins óljósa
hugmynd um, hvernig hin fyrsta
ræktun var, en fyrir um tíu þúsund
órum var akuryrkjan komin á all-
hátt stig á nokkrum stöðum á jörð-
inni. Þótt ræktunin hafi stöðugt
verið að nema ný lönd í allt að
milljón ár, hafa mennirnir ætíð háð
sömu orrustuna sumar hvert. Hið
ræktaða land er oftast betra og eftir-
sóknarverðara en óræktarlöndin i
kring, svo að ýmsar villtar jurtir
hafa "\töðugt sótt þangað óboðnar.
Ekki ósjaldan hefur maðurinn sleppt
þeim inn óviljandi með áburðinum
eða jafnvel með fræi nytjajurtanna.
Hinir óboðnu gestir kæfa stundum
ræktuðu jurtirnar og minnka upp-
skeruna allverulega hvert einasta ár.
Þessir óboðnu gestir jarðyrkjunn-
ar hafa verið nefndir illgresi á nor-
rænum málum. Löngu áður en sög-
ur hófust, notuðu mennirnir berar
hendurnar til að reyta þau upp með
rótum, og það var að heita eir ::. að-
ferðin, sem notuð var til að eyða
illgresi, þar til fyrir um hálfri ann-
arri öld. Laust eftir frönsku bylt-
inguna var farið'að nota ýmis tæki
i orrustunni við hina óboðnu gesti
akranna, og síðan hafa alls kyns
vélar vei’ið fundnar upp til að upp-
ræta illgresið. Allar hafa þær þó
vei’ið það ófullkomnar, að engum
hefur dottið í hug að telja þær neinn
fullnaðarsigur í baráttunni við boð-
flennux-nar.
I nokkx-a áratugi hafa efnafræð-
ingar reynt að ljá yrkjendum jarð-
arinnar lið í hinu ójafna striði. Þeir
hafa leitað upp ýmis efni, sem ill-
gresin eru ekki hrifin af, og með
þeim liefur verið hægt að auðvelda
eyðingu þeirra að mun. Samt hafa
þau flest verið með því markinu
brennd, að nytjajurtii’nar þola þau
ekki heldur, og flest hafa þau líka
verið það sterk, að illt hefur verið
að nota þau, nema við sérstakar að-
stæður. Tröllamjöl er eitt þessara
ófullkomnu illgresislyfja. „KIorex“
heitir annað. Hið þriðja er brerini-
steirissýra, og upptalningunni mætti
halda áfrarn lengi. Nær öll þessi lyf
deyða því miður aðeins einærar jurt-
ir og ofanjarðarhluta hinna fjölæru,
svo að fæstir hafa verið fyllilega á-
nægðir með þau. Sennilega verður
aldrei hægt að finna illgresislyf, sem
ekki gerir neinum nytjajurtum mein,
því að allmargar nytjajurtir eru ná-
skyldar verstu illgresistegundunum.
Á Islandi er frekar fátt um illgresi,
en þær tegundir, sem mestan usla
gera, eru þó sízt smátækari á arð
hins ræktaða lands en félagar þeirra
í öðrum löndum. Arfinn er almennt