Samtíðin - 01.12.1964, Qupperneq 26

18
SAMTlÐlN
Ur nli náttúrunnar 50. grein
Höfðu fornaldardýr tannpínu?
INGÓLFUR DAVIÐSSON:
★ ----------------------------------
„TANN SKEMMDIR eru menningar-
sjúkdómur. Þið étið allt of mikið af sykri
og sælgæti á unga aldri, tennurnar veikl-
ast, gerlar mynda holur í þær, tannpinan
kemur, og hrátt verður tanngarðurinn
reglulegur tindaskagi á að líta.“
Þetta er dagsatt, en jafnrétt er hitt, að
skemmdir af völdum gerla eru ekki nýtt
fyrirbæri. Læknar og steingervingafræð-
ingar hafa oft fundið vott um gerlasjúk-
dóma í leifum dýra og plantna í æva-
fornum jarðlögum víðsvegar um heim.
í steinrunnum heinum og tönnum forn-
aldardýra hafa fundizt gerlaskemmdir,
er átt hafa sér stað, meðan dýrin lifðu
fyrir tugmilljónum ára, t. d. tannáta
hæði hjá hestum og hellnabjörnum. Svip-
aðar tannskemmdir hafa líka fundizt
hjá slöngueðlum, sem lifðu á fiski í sæ
á krítartimabilinu og voru ógurlega
tenntar. Það eru elztu merki tannálu, og
eru liklega allt að 100 milljón ár liðin,
síðan þessar stóru eðlur þjáðust af tann-
pínu!
Flestir þekkja jötunuxa og járnsmið.
f 50 milljón ára gömlum mókolalögum
í Þýzkalandi fundust óvenju vel varð-
veittar dýraleifar og m. a. ein lítil bjalla
(frænka járnsmiðs og jötunuxa) og í
loftæðakerfi hennar greinileg merki
gerla. Gerlar hafa líka fundizt í um 200
milljón ára steinkolalögum í steinrunn-
um trjáleifum, svipaðir gerlum, sem á
okkar dögum stuðla að fúnun viðar.
Vottur um ígerð af völdum gerla hefur
líka fundizt í beinum ýmissa skriðdýra,
sem uppi liafa verið á krítartímabilinu.
T. d. hafa fundizt bein, sem augljóslega
hafa brotnað, meðan dýrið lifði og gró-
ið saman aftur, stundum undursamlega
vel, en á sumum má sjá, að ígerð hefur
komizt i brotið. Hafa sum dýrin látið
lífið, áður en brotið var að fullu gróið.
Menn liafa fundið rifhein hvaleðlu,
sem brotnað hafa og gróið að fullu. Jafn-
vel beinhrot risaeðlu liafa oft gróið vel,
svo geysiþung sem liún hefur þó verið,
jafnvel lærheinsbrot. Á einni slikri hafði
löppin bersýnilega hæklazt og stytzt, svo
að dýrið hefur gengið lialt eftir áfallið-
Lýs hafa lengi ásótl bæði menn og dýr*
Mörg smádýr iiafa varðveitzt undravel
í rafi. 1 einu rafstykki fannst hártopp'
ur af litlu nagdýri, skyldu íkorna. Á hár-
um þess fundust prýðilega varðveitt
lúsaegg, fesl nákvæmlega eins og gerist
í dag. Þetta litla, lúsuga nagdýr lifði fyr'
ir um 50 milljónum ára!
Menn liafa fundið i milljón ára gönd-
um beinum skemmdir, sem eru nákvæni-
lega eins og missmíði í heinum af völd-
um herkla og gigtar nú á tímum, og
merki um nýrnasteina i hellnabirni fi’a
ísöld. Örugg einkenni beinkramav spen-
dýra liafa oft fundizt, og virðist hein-
krömin hafa verið sérlega algeng á kulda-
skeiðum, þegar erfitt liefur verið fyru’
dýrin að afla sér kalkauðugrar og fjör-
efnaríkrar fæðu. Hafa t. d. mörg bogin
beinkramarbein fundizt í fjallahelhnn
Mið-Evrópu frá ísöld. Tennur ungra dýra
bera þá einnig vott næringarskorts. Dýr-
in gátu ekki betur en þau gerðu, en
sama verður naumast sagt um tann-
skemmdir o. fl. menningarkvilla okkar
kynslóðar!